Türkiye Yangınla Mücadele Mevzuatı ve TS EN 12845 Standardı

Yazan: Halil Kızılhan, Makine Yüksek Mühendisi / ETNA Pazarlama Müdürü

Yangınla mücadele, günümüzde bina tekniğinin temel ve ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Düzenlenen yönetmelik ve standartlar ile can ve mal güvenliğini maksimum seviyede korumak birincil hedef olarak baz alınmış olup, bu hususta mevzuat birlikteliğini hedeflediğimiz Avrupa normlarının ülkemiz için de referans niteliği taşıdığı görülmektedir. Ülkemizde yangınla mücadele konusundaki mevzuat incelendiğinde;
- Bakanlar Kurulu’nun 10.08.2009 tarih 2009/15316 sayılı kararı ile revizyonu gerçekleştirilen “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik”
- Temmuz 2012 tarihinde son güncellemesi yapılan “TSEN12845+A2; Sabit yangın söndürme sistemleri, otomatik püskürtme sistemleri-tasarım, kurulum ve bakım” isimli standart yangınla mücadele konusundaki yasal zeminin omurgasını oluşturmaktadır.

Bu çalışmamızda TSEN12845+A2 standardının, yangın ve yangınla mücadeleye komple bir bakış açısı getirdiği, söz konusu standardın “sabit söndürme sistemini-yangın pompasını” detaylı bir şekilde tarif ettiği hususlarına değinilecek olup, “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” ile yasal mevzuat yönünden şahıs ve tüzel kişiliklere yüklenen sorumluluklar belirtilecektir. TSEN12845+A2 standardı; Avrupa Standartlar Komitesince (CEN) yayımlanan EN12845 standardının aynı şekilde kabulü ile ortaya çıkan bir Türk standardıdır. Standart, ekleri ile birlikte 20 bölümden oluşmakta olup, 10. bölüm yangın pompasını tarif etmektedir. 10. bölüm incelendiğinde;
- Pompanın kararlı bir Q-H eğrisine sahip olması gerektiği belirtilmektedir.

 

- Pompa; öngörülen debiye karşılık gelen basıncın % 70’inden az olmayan bir basınçta, debinin % 140’ını karşılayabilmelidir.
- İki pompanın kurulumunun yapıldığı yerde, her bir pompa belirlenen debi-basıncı tek başına sağlayabilmelidir. Monte edilmiş 3 pompanın bulunduğu yerlerde, her bir pompa verilen basınçta verilen debinin % 50’sini sağlayabilmelidir.
- Pompa grupları, yangından korunma dışında hiçbir amaç için kullanılmayan, 60 dakikadan az olmayan bir yangın direncine sahip bir bölme içinde muhafaza edilmelidir.
- Suyu emerek yukarı çıkarma (negatif koddan emiş) ve dalgıç pompa düzenlemelerinden kaçınılmalı, ve yalnızca pozitif emme basıncı düzenlemesi uygulanabilir olmadığında kullanılmalıdır.
- Pompa emişinde eksantrik emiş kiti kullanılmalıdır.
- Pozitif basınç yükü şartlarında (yerüstü su tankından pompanın beslenmesi durumunda) emme borusunun çapı DN65’ten küçük olmamalıdır. Ayrıca pompa talep edilen azami yükte çalıştırıldığında borunun çapı 1,8 m/s’lik su akış hızını aşmayacak şekilde olmalıdır.
- Negatif koddan emiş şartlarında çalıştırılması durumunda; emme borusunun çapı DN80’den az olmamalıdır. Ayrıca pompa talep edilen azami yükte çalıştırıldığında boru çapı 1,5 m/s’lik su akış hızını aşmayacak şekilde olmalıdır.
- Negatif koddan emiş yapılması durumunda her bir pompa için “pompa çalıştırma tankı tesis edilmelidir.” Pompa çalıştırma tankının kullanılmasının nedeni; dip klapesinden sızıntı olsa dahi pompa emiş hattının sürekli su dolu kalmasını sağlamaktır.

 

 

Pompa koruma-kontrol panosuna dair elektriksel gereksinimleri incelendiğinde; standardın 10. Bölümünde şu bilgiler yer almaktadır:

- Elektrik besleme sisteminin sürekli olması gereklidir.
- Pompa kontrol mekanizmasına yapılan elektrik beslemesi, sadece yangın pompa setinin kullanımı için olmalı ve diğer bütün bağlantılardan ayrı olmalıdır.
- Bütün kablolar yangına ve mekanik hasara karşı korunmalıdır.
- Kabloların doğrudan yangına maruz kalmasını engellemek için kablolar, bina dışından veya binanın yangın riskinin ihmal edilebilir olduğu bölümlerden, yangına 60 dakikadan az olmayan dayanıma sahip bir dayanım gösteren duvarlar, bölmeler veya döşemelerle, önemli yangın riskinden ayrılmış bölümlerden geçirilmeli veya bu kabloların yangından korunması için doğrudan koruma önlemleri alınmalı veya bu kablolar yeraltına gömülmelidir. Kablolar ekleme yapılmamış, bir başka deyişle tek parça olmalıdır.-
- Pompa kontrol panosu içerisindeki sigortalar, 20 dakikadan az olmayan bir süre içinde pompayı çalıştıracak akıma dayanabilmelidir.
- Pompa kontrol mekanizması basınç anahtarlarından bir sinyal aldığında otomatik olarak devreye girmelidir.
- Elle harekete geçirildiğinde motor çalışabilmelidir.
- Sadece elle harekete geçirildiğinde motoru durdurabilmelidir.

 

Görüldüğü üzere TSEN12845 standardı detaylı bir şekilde yangın pompası, koruma-kontrol panosu ve bunların tesis edileceği mekânın nitelikleri, elektriksel kablolamayı detaylı bir şekilde tarif etmektedir.

Yangınla mücadele mevzuatının diğer ayağını oluşturan “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” hükümleri incelendiğinde;

MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir.

MADDE 5- (1) Projeler, kanuni düzenlemeler yanında, yangına karşı güvenlik bakımından bu Yönetmelikte öngörülen şartlara uygun değil ise yapı ruhsatı verilmez. Yeni yapılan veya proje tadilatı ile kullanım amacı değiştirilen yapılarda bu Yönetmelikte öngörülen esaslara göre imalat yapılmadığının tespiti hâlinde, bu eksiklikler giderilinceye kadar binaya yapı kullanma izin belgesi veya çalışma ruhsatı verilmez.
(2) Tasarımcılar tarafından, bu Yönetmelikte hakkında yeterli hüküm bulunmayan hususlarda ve metro, marina, helikopter pisti, tünel, stadyum, havalimanı ve benzeri kullanım alanlarının yangından korunmasında Türk Standartları, bu standartların olmaması halinde ise Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa Standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar da kullanılabilir.

MADDE 6-
(1) Bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından;

a) Yapı ruhsatı vermeye yetkili idareler,

b) Yatırımcı kuruluşlar,

c) Yapı sahipleri,

ç) İşveren veya temsilcileri,

d) Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler ile uygulayıcı yükleniciler ve imalatçılar,

e) Yapı yapılmasında ve kullanımında görev alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı denetimi ve işletme yetkilileri,

görevli, yetkili ve sorumludur.

(2) Yangın söndürme ve algılama, duyuru ve acil aydınlatma gibi aktif yangın güvenlik sistemlerinin yeterli olmamasından; projenin eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde proje müellifleri ve yapımın eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması halinde ise müteahhit veya yapımcı firma sorumludur. Sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur. Yangın güvenlik sistemlerinin yaptırılmasının gerekli olduğu yapı sahibine yazılı olarak bildirildiği halde, yapı sahibi tarafından yaptırılmamış veya standartlara uygun yaptırılmamış ise, yapı sahibi sorumlu olur.

(3) Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı;

a) Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri,

b) Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve mühendisler,

c) Yapı denetimi kuruluşları,

ç) Müteahhitler, imalatçılar ve danışmanları, kusurlarına göre sorumludur.

MADDE 96- (5) Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845’e göre yapılması gerekir.

Sonuç

- Yangın mevzuatımızın temelini oluşturan “TSEN12845+A2 Standardı” ve “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik” hükümleri açık bir şekilde, ülkemizde yangın standardının aynı zamanda bir Avrupa standardı olan TSEN12845+A2 esas alınması gerekliliğini bildirir.

- Belli çevrelerce dile getirilen, TSEN12845+A2 standardının bir sprinkler standardı olduğu yönündeki tezin geçersiz olduğu, söz konusu çevrelerin bu tezi kullanarak TSEN12845+A2 standardını devre dışı bırakıp, NFPA20 normunu baz alan ve ilaveten UL&FM belgeli ürün kullanımı bir zorunlulukmuş gibi algı oluşturarak, bilinçli bir şekilde odak saptırması yaptıkları aşikârdır. Böylelikle “yangın pazarı” direkt Amerikan ürünlerine veya onun bir uzantısı olan Amerikan sertifikalı ürünler ile domine edilmeye çalışılmaktadır. Söz konusu odak saptırması ve NFPA20 normunu baz alan UL&FM belgeli ürün kullanıma yönelik algı oluşturulması çabası; gerek yasal mevzuat ile çatışmakta gerekse de yerli üretimin gelişmesini, ulusal test&gözetim mekanizmalarının oluşmasını engellemektedir.

1. TSEN12845+A2 : Sabit Yangın Söndürme Sistemleri-Otomatik Püskürtme Sistemleri-Tasarım, Kurulum ve Bakım.(Fixed-firefighting systems-Automatic sprinkler systems-Design, installation and maintenance.)

2. NFPA20: Standart for the installation of stationary pumps for fire protection.

3. Pomsad 8. Pompa&Vana Kongresi bildirileri.