Tünel İnşasında İş Güvenliğini Sağlamak için Solunabilir Temiz Hava Şart
Tünel açma inşaat işleri, güvenlik ve sağlık sorunlarına sebep olabilen delme ve patlatma yöntemi ile yapılmaktadır. Tünel inşaat sürecindeki iş makinalarında yayılan zehirli gazlar ve delme/ patlatma işleminden kaynaklanan toz ve zehirli gazların çalışma alanının iş güvenliği ile çalışan personelinin iş güvenliğini için ciddi tehlike oluşturmaktadır. Bu nedenle inşa süreci boyunca tünel içinde havalandırma sistemlerinin sağlanması şarttır.
Tünel ve metro havalandırılmasında uzman Aironn Havalandırma A.Ş. Ar-Ge Grup Yöneticisi Efe Ünal, karayolları ve metro tünellerin işletim sürecindeki havalandırma ve yangın güvenliği kadar tünel açma sürecinde de bu alandaki uzmanlığın önemine dikkat çekiyor. Ünal, bu alanın tümüyle bir tasarım yetkinliği gerektiğinin altını çiziyor ve süreç ile ilgili şu bilgileri veriyor:
“Tünel havalandırma sistemleri; patlatma işlemi sonucu meydana gelen sağlığa zararlı olan duman ve gazların tünelden tahliye edilmesi ve ortamdaki kirliliğin seyreltilmesini sağlar, böylelikle tünel hacminde çalışanlara temiz hava ve güvenli çalışma ortamı sağlamaktadır. SIA 196’a göre tünel en kesitinde hız, 0,3 m/s altında olmamalıdır. Bu kıstas dışında tünel kesitinde minimum içeride çalışan personel ve çalışan dizel taşıtların motor güçlerine göre minimum hava kapasitesi değerlendirilmelidir.”
Her patlamadan sonra ortam tamamen duman ve tozla dolu, solunması uygun olmayan hava ile kaplanır. Patlamanın enkazının kaldırılması başlamadan önce, onu çevreleyen kirli hava uzaklaştırılmalı ve ortama temiz hava sağlanmalıdır. Tüneldeki patlatma işleminden sonra çalışmaya mola verilerek, egzoz sistemi yaklaşık 15 ila 30 dakikalık bir süre boyunca çalışacaktır. Bu çalışma, zararlı havanın tahliyesini sağlayacaktır.
Havalandırma sistemin yöntemi ve kapasitesinin temelde bağlı olduğu faktörler; tünelin tasarımsal özellikleri, içeride çalışan personelin sayısı, tünelde çalışacak makinaların güçleridir.
Mekanik Havalandırmanın Amacı:
- Ortamda solunabilecek havanın yeterli oksijen seviyesinde olmasını sağlamak
- Ortamdaki zehirli gazların ve tozların seyreltilmesi ve tahliye edilmesi
- Çalışma alanını soğutmak
Tünel İçi Çalışma Ortamı
Tünel içinde yapılan delme/ patlatma işlemi ile çalışan dizel makinalardan ortama yayılan gazlar ve tozlar ile personellerin çalışma hacminde solunabilir sağlıklı havanın direkt kirletmektedir. Patlatma sonucu etrafa dağılan toz bulutu dışında, karbon monoksit, karbon dioksit, nitrojen oksit ve kükürt dioksit gibi zehirli gazlar yayılmaktadır. Bunların yansıra zeminden gelebilecek metan, karbon monoksit ve hidrojen sülfit riski de mevcuttur. Yüksek sıcaklık ve nem faktörleri de tünel içi solunabilir hava koşullarını olumsuz etkiler. Aşağıdaki tabloda SIA 196’a göre çeşitli gazlar için maksimum maruz kalma değerleri verilmiştir.
Kazılarda Mekanik Havalandırma Yöntemleri
Kazı havalandırma ekseriyetle üç tip havalandırma yöntemi uygulanabilir; kazı alanına taze hava üflemesi yapılan besleme yöntemi, kazı alanından egzoz yapılan tahliye yöntemi, ayrıca hem tahliye hem de beslemem sistemi beraber kullanıldığı havalandırma yöntemleri kullanılabilir. Aşağıdaki şemalarda her bir havalandırma yöntemi görsellerle belirtilmiştir.
Besleme Havalandırma Prensibi:
Besleme yönteminde aynaya sürekli temiz ve serin hava sağlanır. İçeri hava basıldığından tünel içinde sürekli kirli hava bölgeleri bulunmaktadır.
Tahliye Havalandırma Prensibi:
Tünel içindeki kirli hava emildiğinden patlama ve delme neticesinde ortaya çıkan kirli hava direkt aynadan egzoz edilmektedir. Böylelikle ortaya çıkan kirli hava tünel boyunca süpürülmek durumda kalmamaktadır.
Üfleme ve Besleme Birleşik Havalandırma Prensibi:
Tünel içinde kirli hava tahliye edilirken aynı zamanda temiz hava sağlanmaktadır. Böylelikle hem etkin tahliye hem de taze hava ve soğutma daha etki olmaktadır.
