Otel Odası Klimaları
Otel odalarında kullanılan klimalarda yükler çok değişkendir ve kısmi yükte çalışma çok fazladır. Otel yöneticileriyle yapılan görüşmelerde, oteller %100 dolu olduğunda dahi odalardaki cihazların tamamının çalıştırılmadığı belirlenmiştir. Müşteriler gece uyurken genellikle (ses, vb nedenlerle) klima cihazlarını çalıştırmazlar. Gündüz odadan çıktıklarında enerji programı (energy saving program) varsa oda anahtarını yanlarına aldıkları için klimalar çalışmaz veya temizlik yapan kişiler odaya girdiklerinde genellikle cihazları kapatırlar. Birçok kullanıcı odadayken de dış havanın çok sıcak ve soğuk olduğu günler dışında cihazları genellikle çalıştırmaz. Otel %100 doluyken klimaların gün içindeki ortalama kullanma oranı %20 civarındadır. (Enerji programı olan otellerde). Ayrıca oteller her zaman %100 dolu da değildir. Isıtma veya soğutma ihtiyacının çok az olduğu ara mevsimlerde ise kapasite kullanımı çok daha azalmaktadır. Yukarıdaki nedenlerle otel odalarında klimaların kullanımı (otelin dolu veya boş olmasına ve iklim şartlarına bağlı olarak), yıllık ortalamada %15 mertebelerinde gerçekleşmektedir.
Bu yüzden, otellerde kullanılan klima sistemlerinin enerji ve işletme maliyetleri sistemin kısmi yüklerdeki performansına çok bağlıdır. Merkezi sistemlerde gerek kısmi yüklerde çalışma zorunluluğu ve gerekse hatlarda sürekli dolaşan ısı transferi akışkanının ısı kayıpları nedeniyle enerji maliyeti çok yüksektir. Buna karşılık, bireysel cihazlar bu koşullara çok iyi adapte olurlar ve enerji maliyetleri çok avantajlıdır. Örneğin aşağıda anlatılacak otel odası klima cihazları işletme maliyetleri; otelin büyüklüğüne, yaygınlığına, bölge ve otel işletme koşullarına bağlı olarak değişmekle birlikte; merkezi klima sistemlerine göre mertebe olarak % 50 daha ucuz olabilmektedir.
Öte yandan merkezi klima sistemlerinin satın alma maliyetleri de bireysel cihazlara göre yüksek olmaktadır. Özellikle, otel klima uygulamalarının çok zonlu olduğu ve bağımsız olarak her odada farklı konfor koşullarının gerçekleşmesi gereği dikkate alındığında, bunu gerçekleştirecek merkezi sistemlerin sınırlı sayıda ve pahalı sistemler olduğu takdir edilecektir. 4 borulu fan-coil gibi klima sistemlerinin maliyeti yine sistemin yaygınlığına bağlı değişmekle birlikte, örneğin otel odası klima cihazlarıyla yapılacak yatırıma göre mertebe olarak 2 misli daha pahalı olabilmektedirler.
OTEL ODASI KLİMA CİHAZLARI
Bu cihazlar otel odaları için özel olarak imal edilmektedir. Cihazın verimli, sorunsuz ve otel işletmesine uyumlu çalışabilmesi için çok önemli özellikleri vardır. Cihazların montajı kısa sürede ve kolay yapılır. İşletme ve kuruluş maliyetleri yaklaşık olarak %50 daha az olup; dış hava sıcaklığı, kışın-29 °C ile yazın +52 °C arasında olduğunda çalışabilmektedirler. Yukarıda verilen maliyetler fan-coil veya değişken gaz debili sistemlere göre; otelin büyüklüğüne, yaygınlığına, bölge ve otel işletme şartlarına bağlı olarak değişir.
Otel odası klima cihazları paket tipi klima cihazlarıdır ve fabrikasyon olarak üretilir. Kompresör, kondenser, evaporatör, borulama, kontrol elemanları ile cihaz bir paket halinde bütündür. Oda dış duvarında oluşturulan özel kör kasa içine yerleştirilir. Cihazın yarısı oda içinde, ve diğer yarısı dış havadadır. Dışta bulunan kondenser kısmı, kendi fanı ile aldığı dış havaya yoğuşma ısısını atarken, oda içinde bulunan evaporatör kısmı üzerinden bir başka fanla geçirilen oda havasından ısı çekilir. Cihaz böylece soğutma yapar. Soğutucu akışkan çevrimi ters döndürülerek kışın ‘heat pump‘ modunda ısıtma yapılabilir. Ayrıca, elektrikli ısıtıcı takviyesi vardır.
Paket tip cihaz olduğundan montajı çok kolaydır. Otel odası klima cihazlarında defrost anında devreye girerek cihazın soğuk üflemesini engelleyen veya çok soğuk havalarda heat pump sistemine ısıtma takviyesi yapabilen elektrikli ısıtıcısı mevcuttur. Elektrikli ısıtıcı, kondenser sıcaklığı -3.9 °C değerini bulduğunda otomatik olarak devreye girer. Cihazlarda "Emergency Heat" olarak adlandırılan acil ısıtma işletim sistemi bulunmaktadır. Acil ısıtma sistemi; meydana gelebilecek arıza veya ısıtmada yetersiz kalma durumunda elektrikli ısıtıcıyı devreye sokar. Cihazlar, oda sıcaklığı 4 °C ve altını gösterdiğinde donma koruması moduna geçerek elektrikli ısıtıcı ve fanı otomatik olarak devreye sokar. 120 m3/h’e kadar istenilen oranda taze hava alma imkanı vardır. İçeriye taze hava alındığından iç hava kalitesini arttırır ve ortamda pozitif basınç yaratır. Taze hava için ayrı bir filtre olduğundan, cihazda iç kısımda filtre kirlenmesi ve bakım periyodu süresi uzar. Polietilen ipliklerden oluşan cihaz filtresi antibakteriyel özelliktedir, yıkanabilir ve çok kolay temizlenir.
Cihaz montajda dışa doğru %1 eğim verilerek monte edilmelidir. Cihaz özellik olarak kendi yoğuşturduğu drenaj suyunu buharlaştırabilmektedir.
FAN-COİL, vb. MERKEZİ SİSTEMLER KULLANILAN OTELLERDEKİ DURUM
1. Oteller %100 dolu olduğunda dahi tüm fan-coiller çalıştırılmaz.
a) Müşteriler gece uyurken fan-coilleri genellikle (ses, vb nedenlerle) çalıştırmazlar.
b) Gündüz odadan çıktıklarında enerji programı (energy saving program) varsa oda anahtarını yanlarına aldıkları için fan-coiller çalışmaz veya temizlik yapan kişiler odaya girdiklerinde genellikle fan-coil’i kapatırlar.
c) Birçok kullanıcı odadayken de dış havanın çok sıcak ve soğuk olduğu günler dışında fan-coilleri genellikle çalıştırmaz.
d) Otel %100 doluyken fan-coillerin gün içindeki ortalama kullanma oranı %20 civarındadır. (Enerji programı olan otellerde)
2) Oteller her zaman %100 dolu değildir. Birkaç müşteri olsa bile oteldeki ısıtma ve soğutma sistemi çalıştırılır.
3) Isıtma veya soğutma ihtiyacının çok az olduğu ara mevsimlerde ise kapasite kullanımı çok daha azalmaktadır.
4) Yukarıdaki nedenlerle otel odalarında Fan-Coillerin kullanımı (otelin dolu veya boş olmasına ve iklim şartlarına bağlı olarak) yıllık ortalamada % 15 mertebelerinde gerçekleşmektedir.
5) Kışın soğuk, yazın da sıcak su tesisatta dolaşırken (fan-coiller kapalı olsa bile) merkezi sistemde ve borularda çok büyük enerji kayıpları oluşur. Bu suyun pompalanması için de ayrıca elektrik tüketilir.
6) Taze hava veren klima santrallerinin fanları da sürekli çalışmaktadır ve enerji harcarlar.
7) Merkezi soğutma ve ısıtma tesisatı olan otellerde kapasite kullanımının çok değişken olması işletmeyi çok pahalı kılmaktadır. 20 ton taşıma kapasiteli bir kamyon ile yıllık ortalama 3 ton taşımanın ekonomik olmamasına benzer bir durum ortaya çıkmaktadır. İşletmede aşırı elektrik ve yakıt tüketilmektedir.
8) Merkezi sistemdeki bir arızadan tüm otel odaları etkilenebilir. Sistem çalışmayınca tüm otel müşterileri rahatsız olabilir.
9) Eski otellerde yenileme yapılırken genellikle üst katlardan başlanarak, aşağıya doğru tadilat veya yenileme işinin yapılması pratiktir. Ancak merkezi ısıtma-soğutma sistemi düşey olduğu için işletmede ciddi sıkıntılar yaşanır. Kapatılan vanalar kaçırabilir, tesisat şaftlarındaki veya galerilerdeki boru değişimleri sırasında su kaçakları, gürültü, vb nedenlerle müşteriler rahatsız olur.
4. OTEL ODASI KLİMA CİHAZLARI KULLANILDIĞINDA DURUM
1) Enerji maliyeti çalıştırıldığı süre dışında sıfırdır.
2) Her odanın klima cihazı bağımsız olarak ihtiyaç anında çalıştırılır. Isıtır veya soğutur, havayı filtre eder ve taze hava verir.
3) Merkezi sistemden sıcak veya soğuk su bağlantısı gerekmez. Önceden rezervasyon bırakıldıysa yerine monte edilir, filtre takılır ve çalıştırılır.
4) Drenaj borusuna ihtiyaç yoktur. Yoğuşan su kondenser tavasında buharlaştırıp dışarıya atılır
(NO-frost sistem).
5) Dış hava sıcaklığı kışın: -29 °C, yazın: +52 °C olduğu günlerde de sorunsuz çalışır.
6) Kaliteli bir otel odası klima cihazının ekonomik ömrü ortalama 20 yıldan fazladır.
7) Çalıştırma ve oda sıcaklık kontrolü:
a) Cihaz üzerindeki termostat ile yapılır.
b) İstenirse (enerji tasarrufu için): Servis tarafından ayarlanan ve dışarıdan müdahale ile değiştirilemeyen oda sıcaklık sınırlaması yapılabilir.
c) Opsiyonel olarak duvar tipi termostat ile:
Oda sıcaklığı kontrolü,
Fan devir ayarı,
Auto Change Over kumanda,
Uzaktan kumanda kontrolü,
Haftalık ve günlük programlama yapılabilir.
8) Hava Filtresi
Cihaz filtresi yıkanabilir ve kolay temizlenir.
Taze hava için ayrı bir filtre olduğundan, cihazda filtre kirlenmesi ve temizleme periyodu süresi uzar.
9) Tüm cihazlar tek bir noktadan, örneğin resepsiyondan kontrol edilebilir.
5. SPLİT CİHAZLAR KULLANILDIĞINDA DURUM
Split cihazlar ile genellikle taze hava alınamaz ve iç hava kalitesi bozulur, odada rahatsız edici koku oluşur. Odalarda halı, boya, badana, dolap ve eşyalarda çıkan kimyasal gazlar iç hava kalitesini bozar ve insanları rahatsız eder. Kapalı mekanların havalandırılması (taze hava verilmesi) artık zorunlu hale gelmiştir. Split cihazların iç ve dış ünitesi arasındaki bakır boru bağlantı rakorları titreşim ile zamanla gevşeyebilir ve ortalama yılda bir defa soğutucu akışkan şarjı gerekir (ilave işletme maliyeti).
Drenaj borusu ve sistemi gerekir.
Servis sıklığı ve maliyeti genellikle daha fazladır.
Split klimalar soğuk bölgelerde kışın defrost anında havayı soğuk üfler ve yeterli konfor sağlanamayabilir.
6. DEĞİŞKEN GAZ DEBİLİ SİSTEMLER KULLANILDIĞINDA DURUM
Kuruluş maliyeti dört borulu fan-coil sistem maliyetine yakındır. Otel odası klima sistemine göre çok pahalıdır. Görünmeyen maliyetlerle (tesisat şaftlarında yer kaybı, taze hava , ek dekorasyon maliyeti, vb) iki katı mertebesinde pahalıdır. İşletme maliyeti frekans kontrollü pompaların kullanıldığı dört borulu fancoil sisteme yakındır. Merkezi sistemde soğuk ve sıcak gaz dolaşmaktadır. Otel odası klima sisteminden pahalıdır.
Değişken gaz debili sistemlerde dolaşan freon gazı miktarı çok fazladır. Freon gazı da çok pahalıdır.
Sistemdeki gaz kaçakları nedeniyle (titreşimle gevşeyen rakorlardan, eklerden, vb) her yıl sisteme freon gazı eklenir.
Herhangi bir odadaki rakorun gevşemesi veya bakır boru birleşim noktalarında oluşabilecek kaçaklar halinde sistemde ve cihazlarda dolaşan freon gazının büyük bir kısmı veya tamamı bu odaya boşalabilir.
Bu riski tanımlamak için ASHRAE standart 34 ve ASHRAE standart 15 soğutucu akışkan kullanılan sistemler için ciddi kurallar ve kısıtlamalar getirmiştir.
Değişken gaz debili sistemlerde bazı arızalarda sistem kısmen, büyük oranda veya tümüyle arızaya geçebilir.
Bu durumda genellikle çok deneyimli üst düzeyde bilgili teknisyenler gelip, sorunu çözünceye kadar sistem çalışmayabilir.
Değişken gaz debili sistemlerin diğer avantaj ve dezavantajları (ısıtma kazanı kullanmama dışında) genellikle dört borulu fan-coil sisteme benzerlikler arz eder. y
Rüknettin KÜÇÜKÇALI
Makina Yüksek Mühendisi
