Klimalarda Yeni Enerji Etiketi, Ürünlerin Enerji Verimliliklerinin Karşılaştırılması ve Örnek Uygulamalar

Yazan: Dr. Andaç Yakut,Makine Yüksek Mühendisi, Yeşil Enerji & Çevre Bölüm Koordinatörü, Daikin Türkiye

Bu çalışmada, Türkiye’de 19.07.2013 tarihinde yayımlanan “Klimalar ve Vantilatörler ile İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ” ve 24.12.2013 tarihinde yayımlanan “Klimaların Enerji Etiketlemesine Dair Tebliğ” sonrası kapasitesi 12 kW’dan küçük olan klimalar için minimum enerji verimlilik gereklilikleri ve yeni enerji etiketi hakkında güncel bilgilere yer verilmiş, ardından sezonsal verimliliğe uygun ürünlerin enerji verimliliğinin karşılaştırılabilmesi için işlem basamakları tanımlanmış ve örnek uygulamalar gösterilmiştir.

Türkiye’de 19.07.2013 tarihinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “Klimalar ve Vantilatörler ile İlgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliğ” 28712 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır [1]. Bu tebliğ Türkiye’de kapasitesi 12 kW’dan küçük olan klimalar için minimum enerji verimliliği gerekliliklerini belirlemektedir. Tebliğe göre;

Tablo 1. Tek kanallı ve çift kanallı klimaların haricindeki klimalar için asgari enerji verimliliğine dair gerekler

	SEER	SCOP (Ortalama İklim Bölgesi)
Soğutucu maddenin GWP’si > 150	3,60	3,40
Soğutucu maddenin GWP’si ≤ 150	3,24	3,06

Tablo 2. Tek kanallı ve çift kanallı klimaların haricindeki klimalar için azami ses gücü seviyesine dair gerekler

Anma kapasitesi  ≤ 6 kW		6 < Anma kapasitesi ≤12 kW
dB(A) cinsinden iç ortam ses gücü seviyesi	dB(A) cinsinden dış ortam ses gücü seviyesi	dB(A) cinsinden iç ortam ses gücü seviyesi	dB(A) cinsinden dış ortam ses gücü seviyesi
60	65	65	70

Tablo 3. Tek kanallı ve çift kanallı klimaların haricindeki klimalar için asgari enerji verimliliğine dair gerekler

	SEER	SCOP (Ortalama İklim Bölgesi)
Soğutucu maddenin GWP’si >150, < 6 kW için	4,60	3,80
Soğutucu maddenin GWP’si ≤150, < 6 kW için	4,14	3,42
Soğutucu maddenin GWP’si >150, 6-12 kW için	4,30	3,80
Soğutucu maddenin GWP’si ≤150, 6-12 kW için	3,87	3,42

şeklinde olmak zorundadır. Belirtilen tarihlerde ilgili gereklilikleri sağlayamayan ürünler bu tebliğin geçerli olduğu ülkeler için (Avrupa Birliği ülkeleri ve Türkiye) üretilemeyecek ve ithal edilemeyecektir. 24.12.2013 tarihli ve 28861 sayılı Resmi Gazete’de ise “Klimaların Enerji Etiketlemesine Dair Tebliğ” yayımlanmıştır [2]. Bu tebliğde ısıtma sezonu için Türkiye’nin iklim haritası çıkarılarak Türkiye 3 farklı iklim bölgesine ayrılmıştır. Şekil 1’de Türkiye’de kullanılacak olan yeni enerji etiketi görülmektedir. Bu tebliğ 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Şekil 1. Türkiye’de Kapasitesi 12 kW’dan Küçük Klimalar için Yeni Enerji Etiketi [3]

 

Şekil 1’de görüldüğü üzere yeni enerji etiketinde sol üst köşe soğutma için ayrılmış olup sırasıyla cihaza ait P_tasarım yani 35°C tasarım sıcaklığındaki cihazın kapasitesini, SEER (Sezonsal Enerji Verimliliği Oranı) değerini ve Yıllık Enerji Tüketimini göstermektedir. Şekil 2’de SEER (Sezonsal Enerji Verimliliği Oranı – Soğutma) için test şartları görülmektedir. Etiketin sol alt köşesinde ise cihaza ait iç ve dış ortam ses gücü seviyeleri dB(A) cinsinden gösterilmektedir. Yeni etiketin sağ tarafı ise ısıtmaya ayrılmıştır. Ortada yeşil renkle belirtilen alan, ısıtmada ortalama iklim bölgesi için sırasıyla cihazın P_tasarım yani -10°C tasarım sıcaklığındaki gerekli ısıtma kapasitesini, SCOP (Sezonsal Performans Katsayısı) değerini ve Yıllık Enerji Tüketimini göstermektedir. Yine aynı şekilde turuncu ve mavi ile gösterilen alanlar ise sırasıyla daha sıcak ve daha soğuk iklim bölgelerini belirtmektedir. İlgili tebliğe göre klima üreticileri yeni enerji etiketinde ortalama iklim bölgesine göre gerekli değerleri hesaplayıp enerji etiketinde göstermek zorundadır. Diğer iki iklim bölgesi için ise böyle bir zorunluluk yoktur. İlgili tebliğe göre bütün klima üreticileri ürün karşılaştırması için gerekli olan tüm verileri herkesin erişebileceği şekilde internet ortamında yayımlamak zorundadırlar (ürün bilgi gerekleri).

 

 

Şekil 2. SEER (Sezonsal Enerji Verimliliği Oranı - Soğutma) için test şartları

Ayrıca sezonsal verimlilik hesaplamaları için ilgili standart (EN 14825), ısıtma için ‘Bivalent Noktası’ denilen yeni bir terim tanımlamıştır [4]. Cihazın ısıtma kapasitesinin binanın ısıtma ihtiyacına eşit olduğu noktaya ‘Bivalent Noktası’ denir. Bivalent noktasının altındaki sıcaklıklarda ısı pompasının kapasitesi yedek bir ısıtıcı ile desteklenmek zorundadır (Şekil 3). Bu, SCOP hesaplamalarında COP değeri 1’e eşit olan elektrikli bir ısıtıcı gibi hesaplara katılır (ısı pompasında elektrikli ısıtıcı olsun veya olmasın). Bivalent noktasının üstündeki sıcaklıklarda cihaz kısmi yüklerde çalışarak rahatlıkla gerekli ısıtma kapasitesini sağlayacaktır.

 

 

Şekil 3. SCOP (Sezonsal Performans Katsayısı – Isıtma)  için test şartları (ortalama iklim bölgesi) [5]

 

Tablo 4’te ise ilgili tebliğde sezonsal verimliliğe göre tanımlanan yeni enerji sınıfları görülmektedir. Görüldüğü üzere eskiden en verimli sınıf A iken, yeni enerji etiketiyle beraber A⁺, A⁺⁺, A⁺⁺⁺ gibi yeni enerji sınıfları tanımlanmaktadır.

 

 

Tablo 4. Yeni Enerji Sınıfları

Öncelikle sadece soğutmada benzer P_tasarım değeri olan ürünlerin karşılaştırılabileceği bilinmelidir. Bu kıstas hem soğutma hem de ısıtma için geçerlidir. Karşılaştırma adımları soğutma ve ısıtmada farklılık gösterdiği için bunları iki ayrı bölümde inceleyeceğiz.

Eğer soğutmada iki ürünün enerji verimliliğini karşılaştırmak istiyorsak öncelikle bu iki ürünün enerji etiketindeki P_tasarım (soğutma) değerlerini kontrol etmeliyiz. Bu iki ürünün P_tasarım değerleri birbirine eşitse (ihmal edilebilir bir farkla) bu bize bu iki ürünü karşılaştırabileceğimiz anlamına gelir. Eğer karşılaştırılan ürünlerin P_tasarım değerleri farklı ise herhangi bir karşılaştırma yapmamız mümkün değildir. Ürünlerin P_tasarım değerlerini kontrol ettikten sonra ürünlerin enerji etiketindeki SEER değerlerine bakmalıyız. Karşılaştırılan ürünlerden SEER değeri büyük olan ürün daha verimlidir. Aynı zamanda Soğutmadaki Yıllık Enerji Tüketimi (AEC) düşük olan ürün diğer ürüne göre daha verimlidir.

Şekil 4’te soğutmada enerji verimliliği karşılaştırması için izlenmesi gereken adımlar gösterilmiştir.

 

Şekil 4. Soğutmada enerji verimliliğinin karşılaştırılması için izlenmesi gereken adımlar

İki ürünün ısıtmadaki enerji verimliliğini karşılaştırmak istediğimizde sadece ürünlerin enerji etiketine bakarak bu iki ürünün SCOP değerini karşılaştırmamız mümkün değildir. Çünkü her üretici firma kendine özgü Bivalent Noktası Sıcaklığını (T_biv) seçebilir. Bivalent noktası sıcaklığı enerji etiketinde yer almaz. Ayrıca ısıtmadaki P_tasarım değeri sadece klimanın kapasitesini içermemekte, ayrıca ek olarak hayali bir yedek ısıtıcının da kapasitesini içermektedir. Bu sebepten dolayı iki ürünün ısıtma kapasitesi karşılaştırılmak istendiğinde enerji etiketlerindeki P_tasarım (ısıtma) değerleri kullanılmamalıdır. Kapasite karşılaştırması ve Bivalent noktaları için ürünlerin kapasite tabloları ve firmaların internette erişime açık olan verilerinden yararlanılmalıdır.İki ürünün ısıtmadaki enerji verimliliğini karşılaştırırken, soğutmadaki P_tasarım değerlerini kontrol ettikten sonra bu iki ürünün Bivalent noktası sıcaklığını (T_biv) kontrol etmek gerekir. Eğer bu iki ürünün Bivalent noktası sıcaklığı eşit değilse bu iki ürünün ısıtmadaki enerji verimliliğini karşılaştırmak mümkün değildir çünkü bu ürünlerin SCOP değerleri hesaplanırken değişik koşullar altında hesaplamalar yapılmıştır. Eğer ürünlerin Bivalent noktası sıcaklıkları eşit ise bundan sonra ürünlerin ısıtmadaki P_tasarım değerlerinin eşit olup olmadığına bakılmalıdır (ihmal edilebilir bir farkla). Eğer ısıtmadaki P_tasarım değerleri eşit değilse bu durumda sadece SCOP karşılaştırması yapılabilir fakat ısıtmadaki Yıllık Enerji Tüketimi (AEC) karşılaştırılması yapılamaz. SCOP değeri büyük olan ürün daha verimlidir. Eğer ısıtmadaki P_tasarım değerleri birbirine eşitse (ihmal edilebilir bir farkla) bu durumda hem SCOP hem de Yıllık Enerji Tüketimi (AEC) karşılaştırılması yapılabilir. SCOP değeri daha büyük olan ürün daha verimlidir. Aynı zamanda Isıtmadaki Yıllık Enerji Tüketimi (AEC) düşük olan ürün diğer ürüne göre daha verimlidir.

Şekil 5’te ısıtmada enerji verimliliği karşılaştırması için izlenmesi gereken adımlar gösterilmiştir.


Şekil 5. Isıtmada enerji verimliliğinin karşılaştırılması için izlenmesi gereken adımlar

Benzer iki ürünün enerji etiketlerinden aşağıdaki değerleri okuduğumuzu düşünelim.

Tablo 5. Ürünlerin enerji etiketlerinden okunan değerler

	71 Sınıfı	Birim	Ürün 1	Ürün 2
Soğutma	Ptasarım	kW	6,8	6,8
	SEER		5,50	5,11
	AEC	kWh/yıl	433	466
	Enerji Sınıfı		A	A
Isıtma	Ptasarım (-10°C)	kW	6,3	6,3
	SCOP		3,86	3,81
	AEC	kWh/yıl	2297	2327
	Enerji Sınıfı		A	A

Örnekteki iki ürünün soğutma verimini karşılaştırabilmek için ilk önce bu iki ürünün soğutmadaki P_tasarım değerlerini karşılaştırmamız gerekir. Tablo 5’ten görüleceği üzere bu iki ürün aynı P_tasarım (6,8 kW) değerine sahiptir. Bu bize bu iki ürünün enerji verimliliğini karşılaştırabileceğimizi gösterir. Ürün 1’in Ürün 2’ye göre SEER değeri daha yüksek ve AEC (yıllık enerji tüketimi) değeri daha düşük olduğundan buradan - her iki ürün de soğutmada A enerji sınıfına sahip olsa bile - Ürün 1’in Ürün 2’ye göre soğutmada daha verimli olduğunu söyleyebiliriz.

Bu iki ürünün ısıtmadaki verimini karşılaştırmak istediğimizde bu iki ürünün sadece enerji etiketine bakarak karşılaştırma yapmamız mümkün değildir. Karşılaştırma yapabilmek için bu ürünlerin kapasite tablolarına ve internette yayınlanmış olan bilgilerine (ürün bilgi gerekleri) bakmamız gerekir. Bu değerleri elde ettiğimizi düşünelim (Tablo 6).

Tablo 6. Ürünlerin kapasite tablolarından ve internet sitelerinden elde edilen değerler

	71 Sınıfı	Birim	Ürün 1	Ürün 2
Kapasite	Soğutma	kW	6,8	6,8
	Isıtma	kW	7,5	7,5
Soğutma	Ptasarım	kW	6,8	6,8
	SEER		5,50	5,11
	AEC	kWh/yıl	433	466
	Enerji Sınıfı		A	A
Isıtma (Ortalama iklim bölgesi)	Ptasarım (-10°C)	kW	6,33	6,33
	SCOP		3,86	3,81
	AEC	kWh/yıl	2296	2327
	Enerji Sınıfı		A	A
	Tbiv	°C	-7	-7

Bu iki ürünün ısıtmadaki enerji verimini karşılaştırmak için soğutmadaki P_tasarım değerlerini kontrol ettikten sonra bu iki ürünün bivalent noktası sıcaklıklarını (T_biv) kontrol etmemiz gerekir. Tablo 6’da görüldüğü üzere bu iki ürünün bivalent noktası sıcaklıkları birbirine eşit  (-7°C) olduğundan karşılaştırmamıza ısıtmadaki P_tasarım değerlerini kontrol ederek devam edebiliriz. Bu iki ürünün ısıtmadaki P_tasarım değerleri de birbirine eşit olduğundan bu iki ürünün SCOP değerlerini karşılaştırabiliriz. Ürün 1’in Ürün 2’ye göre daha yüksek SCOP değeri ve daha düşük AEC (yıllık enerji tüketimi) değeri olduğundan - her iki ürün ısıtmada A enerji sınıfına sahip olsa bile - Ürün 1’in Ürün 2’ye göre ısıtmada daha verimli olduğunu söyleyebiliriz.

Yine benzer iki ürünün enerji etiketlerinden aşağıdaki değerleri okuduğumuzu düşünelim.

Tablo 7. Ürünlerin enerji etiketlerinden okunan değerler

	100 Sınıfı	Birim	Ürün 1	Ürün 2
Soğutma	Ptasarım	kW	10,0	10,0
	SEER		4,99	5,20
	AEC	kWh/yıl	702	673
	Enerji Etiketi		B	A
Isıtma (Ortalama iklim bölgesi)	Pdesign (-10°C)	kW	7,1	6,8
	SCOP		3,49	3,7
	AEC	kWh/yıl	2847	2573
	Enerji Etiketi		A	A

Örnekte verilen iki ürünün soğutmadaki enerji verimliliğini karşılaştırmak istediğimizde; Tablo 7’den görüldüğü üzere her iki ürünün P_tasarım değeri (10 kW) birbirine eşit olduğundan bu iki ürünü karşılaştırabiliriz. Ürün 2’nin Ürün 1’e göre SEER değeri daha yüksek ve AEC (yıllık enerji tüketimi) değeri daha düşük olduğundan Ürün 2’nin Ürün 1’e göre soğutmada daha verimli olduğunu söyleyebiliriz.

Bu iki ürünün ısıtmadaki enerji verimliliğini karşılaştırmak için ürünlerin sadece enerji etiketlerine bakarak karşılaştırma yapmak mümkün değildir. Bu yüzden bu ürünlerin kapasite tablolarına ve internette yayımlanmış bilgilerine (ürün bilgi gerekleri) bakmamız gerekir.

Tablo 8. Ürünlerin kapasite tablolarından ve internet sitelerinden elde edilen değerler

	100 Sınıfı	Birim	Ürün 1	Ürün 2
Kapasite	Soğutma	kW	10,0	10,0
	Isıtma	kW	11,2	11,2
Soğutma	Ptasarım	kW	10,0	10,0
	SEER		4,99	5,20
	AEC	kWh/yıl	702	673
	Enerji Sınıfı		B	A
Isıtma (Ortalama iklim bölgesi)	Ptasarım(-10°C)	kW	7,1	6,8
	SCOP		3,49	3,7
	AEC	kWh/yıl	2847	2573
	Enerji Sınıfı		A	A
	Tbiv	°C	-7	-10

 

Gerekli değerleri elde ettikten sonra bu iki ürünün bivalent noktası sıcaklıklarını (T_biv) kontrol etmemiz gerekir. Tablo 8’den de görüleceği üzere bu iki ürünün bivalent noktası sıcaklıkları birbirine eşit değildir. Her iki ürün de ısıtmada A enerji sınıfına sahip olsa bile bivalent noktası sıcaklıkları birbirine eşit olmadığından bu iki ürünün ısıtmadaki enerji verimini karşılaştırmak mümkün değildir.