Hava Filtreleri Standardı EN 779’dan ISO 16890 Standardına Geçiş
Yazan: Mustafa Buzkan, Makine Mühendisi, MBA, Ulpatek Filtre
Giriş
Atmosferdeki partikül (tanecik) boyutunu incelediğimizde 2,5 μm’den küçük tanecikler ince, daha büyük olanlar ise kaba olarak ifade edilir. Endüstriyel hijyen konusunda çalışan araştırmacılar, insan ciğerlerinde tutunabilme ihtimali yüksek olan 2 µm çapından daha küçük taneciklerle ilgilenirler. 8 ila 10 µm çapından daha büyük tanecikler üst solunum yolları tarafından ayrılır ve tutulurlar. Ara boyutlar ise, akciğerin hava kanalları üzerine çöker, buradan hızlıca temizlenerek yutulur veya öksürükle atılır. 10 µm’dan büyük tanecikler oldukça hızlı bir şekilde çökerler ve sadece çıktıkları kaynağın yakınında ve kuvvetli rüzgâr altında havada asılı kalabilirler. İstisna olarak, büyük çaplı olmalarına karşın bazı hafif elyaf maddeler havada daha uzun süre kalabilirler. 10 µm çapından büyük taneciklerin çoğu, uygun aydınlatma ve kontrast olması durumunda çıplak gözle görülebilir. Normal şartlarda gözle görülebilir en düşük partikül çapı ise 30 µm ve üzeridir.
Kaba filtreler (G Sınıfı), Orta filtreler (M Sınıfı) ve Hassas filtrelerin (F Sınıfı) sınıflandırmasında kullanılan EN 779:2012 standardı yerini 18 aylık geçiş periyodu ile birlikte ISO 16890 standardına bırakacaktır.Standartta gerçekleşen bu değişimle birlikte, filtre kullanıcıları ihtiyaçlarına göre filtre tercihini çok daha hassas yapabilme imkânına sahip olacaklardır.
Temiz oda ve benzeri uygulamaların yer aldığı havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinde EPA, HEPA ve ULPA sınıfı filtreler de kullanılır. Bu yüksek verimli filtreler güncel olan EN 1822:2009 standardına göre sınıflandırılır ve test edilir. Gerek EN 779 standardı, gerekse yeni ISO 16890 standardı EPA, HEPA ve ULPA sınıfı filtreleri kapsamaz.
EN 779 - ISO 16890 Standardı Hakkında
EN779:2012 standardına göre bir hava filtresinin verimlilik testinde ASHRAE tozu olarak adlandırılan sentetik bir toz kullanılır. Test, laboratuvar ortamında filtrenin bu toz ile yüklenmesiyle gerçekleşir. Değerlendirme, sadece 0,4 µm partikül boyutundaki verim değeri hesaba katılarak yapılır. İşletme şartlarında ise filtreler, daha geniş partikül boyut aralığındaki kirleticilere maruz kalır. Bu nedenle, laboratuvar ortamında elde edilen bu veriler bir hava filtresinin performansını belirlemede yetersiz kalır. ISO 16890 standardı, EN 779 standardından farklı olarak 0,3 µm ile 10 µm aralığındaki partikül boyutunu (Particulate Matter = PM) verimlilik değerlendirmesi için hesaba katar.
Örneğin; test sonucuna göre F7 sınıfı V-Kompakt Filtre “ISO ePM1 %65” şeklinde sınıflandırılır. Bunun anlamı, PM1 parçacıklı partikül aralığındaki verim %65’tir. Tanımda yer alan “e” ifadesi parçacıklı maddede (PM) verimlilik anlamına gelir.
EN 779:2012 ve ISO 16890 standartlarına göre partikül boyutlarının örnek değerlendirilmesi
ISO 16890 Filtre Test Prosedürü
ISO 16890 standardının ters prosedürü, bir hava filtresinin 0,3 µm - 10 µm partikül boyut aralığında veriminin ölçülmesi ile başlar. Filtrenin elektrostatik filtreleme verimliliği, izopropanol buharı ile ortadan kaldırılır ve sonrasında verim tekrar ölçülür. 0,3-1 μm partikül boyut aralığına kadar ePM1, 2,5 μm partikül boyut aralığına kadar ePM2,5 ve 10 μm partikül boyut aralığına kadar ePM10 verimleri hesaplanmaktadır. İzopropanol (IPA) işlemine maruz bırakıldıktan sonra tekrar edilen ölçüm ile en düşük verim değeri ePM1,min ve ePM2,5,min için kontrol edilir. Bu verimlilik değerlerine dayanarak filtreler dört gruba ayrılır. Gruplandırma için ön koşul, uygun partikül boyut aralığında herhangi bir gruptaki filtrenin veriminin en az % 50 olmasıdır. Hassas filtrelerin yanı sıra yeni ISO standardında kaba toz filtreleri de değerlendirilir. Bu toz filtreleri, PM10’daki filtre verimi % 50’den düşük olan filtre grubunda yer alır.
EN 779:2012 standardında F7, F8 ve F9 sınıfı filtreler için sağlanması gereken minimum verimlilik değerleri mevcuttur. Bunun başlıca nedeni, sentetik elyaf filtre elemanının izopropanol ile elektrostatik filtreleme etkisinin ortadan kaldırılması sonrasında yapılan testlerde çok düşük verimlilik göstermesidir. Cam elyaf filtre elemanı içeren filtreleri, sentetik elyaf filtre elemanı içeren torba filtrelere karşı ön plana çıkarmamızın ve son kullanıcılara tavsiye etmemizin en önemli nedeni de bu konudur. ISO 16890 standardı ile birlikte de minimum verimlilik değeri daha kısıtlayıcı bir kademe olarak öne çıkmaktadır. Bu durum; cam elyaf filtre elemanı ile üretilen torba filtrelerin, sentetik elyaf filtre elemanı ile üretilen torba filtrelerin yerine kullanımını yaygınlaştıracaktır.
Cam elyaf filtre elemanı Sentetik elyaf filtre elemanı
ISO 16890 Sınıflandırması
EN 779 ve ISO 16890 Standardının Karşılaştırması
