EN 16430: Fanlı Yer Konvektörleri için Performans Ölçüm Standardı
Yazan: Mehmet Rodop, Agon Mekanik Genel Müdürü
2015 yılının Mart ayına kadar fanlı yer konvektörlerinin performans ölçümüne yönelik belirli bir standart bulunmuyordu. Bu standart sayesinde artık ürünlerin ısıtma ve soğutma kapasiteleri konfor kriterleri temel alınarak ölçülmekte ve kıyaslanabilmektedir. Beş yıldır kullanımda olan bu standardın ülkemiz HVAC sektörü tarafından yeterince tanınmadığı ve bu nedenle kullanılmadığını görüyoruz.
Günümüzün büyük oranda cam cepheye sahip modern binalarında, konvektörlerin doğru tasarlanmış ve üretilmiş olması, iç ortam konforunu doğrudan etkilemektedir. Termal konfor ve akustik değerlerin ofis, konut ve otel kullanımda yaşam kalitesine etkisi önem arz etmektedir.
EN 16430 standardı, EN442 standardına göre üretilen fanlı yer konvektörlerinin ısıtma ve soğutma performans ölçüm verilerini tanımlar. Standart, ölçüm kriterlerini üç bölümde belirler;
- Bölüm 1: Teknik özellikler ve gereksinimler
- Bölüm 2: Isıtma kapasitesi için test yöntemi ve derecelendirme
- Bölüm 3: Soğutma için test yöntemi ve derecelendirme
Bölüm 3 içinde belirlenen soğutma test şartına göre ölçüm noktası test odasının ortasında, cepheye 2 metre uzakta ve yerden 0,75 metre yükseklikte bulunmaktadır. Referans hava sıcaklığı ölçümü asla batarya giriş sıcaklığı veya ünite emiş hava sıcaklığı gibi üfleme hava akışı ile karışmaya açık bir noktada olamaz.
Soldaki şekillerde görüleceği üzere, yer konvektörleri ile soğutmada ideal konforun sağlanması için üfleme hava akışının kısa devre yaparak tekrar çekilmesini (by-pass) önleyen hava akış optimizasyonu üreticiler tarafından sağlanmalıdır. Bu sayede soğutulmuş hava cam yüzeyde yükselerek sıcak hava ile karışır ve oda içine daha sıcak halde ve daha fazla miktarda yayılır. Bu sayede soğuk havanın yer seviyesinde yoğunlaşması engellenmiş olur. Mahalde daha eşit sıcaklık ve yüksek konfor tesis edilir.
Kısa devrenin optimize edilmemesi, cihaz kapasite ölçümlerini yanıltıcı şekilde hava sıcaklık referans değerine yol açar, giriş değeri dikkate alınarak yapılan ölçümlerde karışım oranına bağlı olarak cihaz kapasiteleri, gerçekte olduklarından yüksek olarak ölçülmüş olur.
Termal Performans: Her ısıtma ve soğutma cihazının temel görevi, termal gücün sağlanması veya dağıtılmasıdır. Laboratuvar ölçümlerinin büyük bir kısmı, farklı sınır koşulları altında bu fiziksel nicelikle tam olarak ilgilenir. Bağımsız veya şirketlere ait Ar-Ge Merkezi ve laboratuvarların olanakları, endüstri standartlarını takip eden standart ölçümlerden, özel uygulamaları simüle eden laboratuvar testlerine kadar çok geniş olmalıdır. Bu çok gereklidir, çünkü cihazların çevresindeki alanla etkileşimi gerçek uygulamalarda, standart ölçümlerden sonuçlar çıkarabilmek için her zaman yeterince iyi analiz edilemez.
Cihazların performansı, su debilerinin, su besleme ve dönüş değerlerinin yüksek hassasiyetli ölçümü ile belirlenir.
Standart ölçümler:
- DIN EN 16430: Fan destekli radyatörler, konvektörler ve kanal konvektörleri
- DIN EN 1397: Isı eşanjörleri - su - hava fan coil üniteleri - Performansın belirlenmesi için test prosedürleri
Test tesisleri: Üreticinin iç mekan hava laboratuvarı, DIN EN 16430’a göre standartlaştırılmış, ölçümlerle uyumlu hale getirilmiş olmalıdır. Burada elde edilen sonuçlar, karşılaştırmalı ölçümlerde sertifikalı test merkezinden izin verilen oranda sapma göstermelidir.
Resim 1: İç mekan hava laboratuvarı, 6 m x 4 mx 3 m boyutlarında iklim odası
İklim odasında kontrollü bir oda nemi ayarlamak da mümkün olmalıdır. Bu aynı zamanda ıslak soğutmanın ölçümü için de gereklidir.
Sonuçların sunumu: Termal performansın sonuçları genellikle sadece sayılar halinde mevcut olduğundan, ölçüm protokolleri hazırlanır. Bunlar ölçüm ve test setine göre değişir. Bu protokoller ve sonuçlar tablolar halinde sunulur.
EN 16430 standardının ortam ses seviyesine bağlı olarak cihaz seçimine etkisi
EN 16430 standardı ile hesaplanan kapasite ile batarya giriş sıcaklığı esas alınarak yapılan ölçümler arasında oluşan kapasite değeri farkının ortam ses seviyesine etkisi aşağıdaki grafikler ile açıklanmaktadır. Batarya hava giriş sıcaklığı değeri by-pass faktörüne bağlı olarak üreticiden üreticiye farklılık gösterecektir. By-pass faktörü, üflenen hava ile emiş havasının karışım oranını ifade eder ve hava akış optimizasyonuna sahip konvektörler ile bu özelliği olmayan cihazlar arasında önemli bir kapasite farkına neden olmaktadır. By-pass oranı fazla olan üniteler daha yüksek kapasiteli olarak görülse de EN16430 standardına göre ölçüm yapıldığında, aynı kapasite değeri için daha yüksek fan debisi gerekmekte ve ses seviyesi yükselmektedir.
Ölçüm şartları: Soğutma için 7/12°C su sıcaklığı ve 25°C, %50BN oda şartı / Isıtma için 75/65°C su sıcaklığı ve 20°C oda şartı
Yer konvektörü yaşam alanı içinde ve kullanıcısına yakın halde bulanacağı için cihaz seçiminin fan devri veya fan kademesine göre değil, ses seviyesine göre seçilmesi önerilir.
Sonuç olarak EN16430 standardı ile günümüzde yaygın olarak kullanılan cephe sistemlerinin oluşturduğu ihtiyaçları karşılamak için sıklıkla tercih edilen yer konvektörlerinin oluşturduğu bilinen konforsuzlukların önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Bu sayede tasarımı yapan proje mühendisi hedeflediği konforu termal ve ses seviyesi olarak garanti altına almış olacaktır. Kullanıcı ve/veya bina sahibi ise doğru ürünü aldığından emin olmak adına bir kriter üzerinden değerlendirme yapabilecektir.
