Vural Eroğlu: “Absorbsiyonlu Chiller Pazarı Büyüyecek”

Termodinamik: Absorbsiyonlu grubun teknik temel dayanağı nedir?

Vural Eroğlu: Aslında CFC, HCFC, HFC gibi sentetik gazların basınç altındaki gösterdiği termodinamik davranışların doğadan saf halde elde edilen;

1. Lityum Biromur ve Su Karışımı
2. Amonyak ve Su Karışımından elde edilen akışkanlara bir ısı kaynağı vasıtası ile similasyonu, Absorbsiyonlu düşüncenin temelini teşkil eder. Temel ilke olarak Absorbsiyonlu gruplar sentetik soğutkanlar ve elektrik enerjisi kullanmadan soğutma enerjisini üretirler. Atık veya fosil enerjiden direk soğutma enerjisini üretirler.

Termodinamik:: Absorbsiyonlu gruplar nasıl çalışır?

Vural Eroğlu: Absorbsiyonlu Chiller 1859 yılında ilk patentini almasına müteakip 19. yüzyılın 3. çeyreğinden itibaren teknolojik gelişmeler ile birlikte sanayinin  hizmetinde kullanılmaktadır. 100 yılı aşkın bir teknoloji olduğu ve günümüze kadar gelişerek ulaştığı kolay kullanım mantığı ile halihazırda da emre amadedir. Absorbsiyonlu Chiller çalışma prensibi bu-harlaşma-yoğunlaşma çevrimine dayanmaktadır. Cebri sıkıştırmalı soğutma sistemlerindeki kompresör Absorbsiyonlu sistemlerde yoktur. Bunun yerine bir ısı kaynağı (Doğalgaz, LPG, Fuel Oil, atık sıcak su veya buhar v.s. gibi) ile Generatör ve Absorber'e ihtiyaç vardır. Evaporatörde yaklaşık 4 °C sıcaklık 6,4 mmHg vakum basıncı tesiri ile suyun (liBr'lü sistemde soğutucu akışkandır) kaynama noktasına ulaşması ve buharlaşma gizli ısısını proses soğutma suyundan çekmesi esası ile çalışır. Diğer taraftan, sistem ısısı yüklenmiş soğutucu akışkan buharı absorberde bulunan absorbent madde (LİBr' veya Su) tarafından emilir ve bir pompa vasıtasıyla Genera-tor'e gönderilir. Generator'de, kullanılan ısı kaynağından elde edilen ısı ile karışım ısıtılmak suretiyle soğutucu akışkanın buharlaşarak karışımdan ayrılması ve tekrar kullanılmak için yoğuşturulmak üzere kondensere gönderilmesi sağlanır. Generator'de kalan konsantre absorbent madde ise çevrimi devam ettirmek için tekrar Absorber'e gönderilir.

Termodinamik: Absorbsiyonlu ehilleri tekrar kullanma isteği neden oluşuyor?

Vural Eroğlu: Elektrik enerjisinin çok üretilip tüketicinin az olduğu 1945-1970 yılları, elektriğin ucuz olduğu ve çevre problemlerinin yaşanmadığı dönemdir. Gerçekten yüksek C.O.P. ile çalışan elektrik motoru tahrikli chillerler sentetik soğutucular ile bireysel klimalardan başlayarak ticari ve endüstriyel klima ve soğutma cihazları çok büyük oranda kullanılmıştır. 1970'li yılların ilk yarısında dünyada enerji krizi başladı. Petrol fiyatları anormal şekilde yükselince dünya üzerinde alternatif enerjilere doğru bir yönelme oldu. Neticesi olarak do-ğalgaz belirgin bir şekilde önem kazanmaya başladı. İşte bu noktada da Absorbsiyonlu chiller teknolojisine ihtiyaç duyuldu ve 19801i yıllarda tekrar gündeme geldi.
Termodinamik: Absorbsiyonlu ehillerin tercih nedeni nedir?
Vural Eroğlu: Bu zaman zarfında Absorbsiyonlu chillerler lehinde olan şu gelişmeleri sıralayabiliriz.

• Elektronik sanayinin gelişmesi ve kristalizasyon tehlikesinin ortadan kaldırılması.
• Kullandığı enerjinin (atık sıcak su ve buhar, LPG, doğalgaz vs.) çevreye hiçbir kötü tesiri olmaması.
• Kullandığı akışkanların (Lityum Bronür + Su ve Amonyak + Su) doğadan saf halde elde edildiği için ozona ve çevreye hiçbir kötü tesiri olmaması.
• Verimliliği ortaya koyan COP değerleri >1 değerine hatta 1,1 ve 1,2 değerlerine çekilmiş olması.
• 15-17,500 kW soğutma kapasitelerinde absorbsiyonlu ünitelerin imal ediliyor olması.
• Hareketli parça sayısının azlığı ile(sadece pompa) uzun ömürlülük, çalışmasının her sürecinde aşınma azlığından ötürü sabit kapasite verimi ve ucuz bakım imkanı.
• Absorbsiyonlu cihazların yüksek güvenirlik avantajına kavuşmuş olmaları.
• Trafo yatırımının ihtiyacını çok azaltması.
• Aynı cihaz üzerinden ısıtma enerjisinin elde edilmesi ile günümüzde kullanılan diğer chillerlere göre büyük bir kullanım avantajı potansiyeline sahiptir. Bu potansiyel ülkemizde de kinetik hale gelmeye başlamıştır.

Termodinamik: Absorbsiyonlu chillerlerin elektrik şebekesi üzerindeki etkisi nedir?

Vural Eroğlu: Ülkemizin son yıllarda eksik bıraktığı enerji yatırımları ile önemli miktarda enerji açığı olduğu bilinmektedir. ISKİD envanteri incelendiği zaman soğutma enerji tüketiminin milli elektrik şebekelerinden % 6.5-9 arasında bir yük çektiği ve klimanın pik kullanım alanlarında yaz ayları 12-16 saatleri arasında elektriksel sorunlar yaşandığı gerçektir. Klima enerjisinin elektrik yerine doğalgaz ile elde edilmesi yazın az kullanılan boru hatlarının amortisman maliyetlerini dolayısı ile genel maliyetleri düşüreceği göz önünde tutulmalıdır. Bu konuda ülke dışındaki gaz firmalarının gazlı soğutucu kullanan tüketicileri teşvik için tedbir almış durumdadır. Dolayısı ile bizde de aynı tedbirler düşünülmelidir, laponya başta olmak üzere Uzakdoğu pazarında büyük kapasiteli tesislerin absorbsiyon teknolojisi ile karşılanması oranı elektriğe göre % 80-90 daha yüksektir. Bu durum absorbsiyonlu ehiller üretenlere göre ABD pazarında düşük işletme maliyeti, yüksek güvenirlik, bakım kolaylığı ve mikro işlemci uygulamaları avantajı ile önümüzdeki 10 yılda 4 kat büyüyecektir. Büyük sistemlerden başka hava soğutmalı kondenserli 15 kW'lık modüler absorbsiyonlu chillerler ile (15 kW üreten cihazın kullandığı elektrik 0,85 kW'dır) klimatizasyonu dizayn etmek mümkündür.) Ülkemizde elektrik en pahalı enerjidir. Isıtmayı ısı pompası ile yapan cihazların elektrik giderleri doğalgaz ısıtma ile mukayese edilmelidir. Isı pompası ile ısınan, ülkemizin kuzeyindeki klima cihazlarının elektrik sobası gibi çalıştıkları (l'in altında COP) çok muhtemeldir.
Soğutmanın da yaz aylarında doğalgaz ile yapılması çevre, enerji verimliliği, yatırım ucuzluğu, bakım kolaylığı gibi avantajları bize sağlayacaktır. Doğalgazlı absorbsiyonlu ünitelerin ülkemizde de yaygınlaşması gereklidir. Zira Türkiye Cumhuriyeti son yaptığı enerji anlaşmaları ile 10 milyar m' olan gazın 50 milyar m' düzeyine çıkaracak ve enerji köprüsü olacak bir ülkedir.
Boru hatlarının yaz-kış kullanılması halinde orjinde gazın satın alınmasında avantaj sağladığı gibi yukarıda bahsedilen amortisman masrafları düşerek temininde ucuzluk elde edilmesi mümkündür.
Elektrikli chiller uygulamalarında ilk yatırım maliyetlerini artırıcı kayda değer bir unsur olan trafo ve kablo maliyetleri absorbsiyonlu sistemlerde hem ilk yatırım hem de işletme maliyetleri açısından bir avantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.

Termodinamik: Daha fazla bilgi almak isteyenler için ne önerirsiniz?

Vural Eroğlu: Absorbsiyon teknolojisinin tanıtımı için muhtelif kuruluşlara brifler veren HSK'ya müracaatınız halinde kişisel veya kurumsal bilgilendirmeye hazır olduğumuzu belirtmek isterim.