Earthshiplerin amacı, çevre sorunlarını minimize ederek yaşama alternatifini insanlara göstermektir

Earthship, geri dönüşümlü materyaller kullanılarak inşa edilen sürdürülebilir bir evdir. Amerika'lı Mimar Michael E. Reynolds tarafından ortaya çıkarılmış olan Earthship konsepti, 40 seneyi aşkın sürelik bir geçmişe sahip. Earthship'ler dünyaya adapte olarak, sahiplerinin temel ihtiyaçlarını karşılarlar ve bunun için altyapı sistemlerine bağlanmaya ihtiyaç duymazlar. Dünya çapında 1000'e yakın Earthship bulunmaktadır ve bütün bu Earthship'ler 6 temel tasarım prensibine sahiptirler: Yağmur suyunun toplanması, güneş, rüzgâr, gibi yenilenebilir enerjili sistemler ile enerji üretimi, kanalizasyon arıtımı, termal/solar ısıtma ve soğutma, gıda üretimi, doğal ve geri dönüşümlü materyallerle inşa edilme.

Earthship?in esas amacı; dünyanın çevre sorunlarına karşı insanlara alternatif yaşama yöntemlerinin var olduğunu göstermek. 

Earthshipler, bütün altyapı sistemlerinden bağımsız olarak çalışıyor

Dünyada milyarlarca hurda araba lastiği var. Bunları genellikle yakarak ziyan ediyoruz. Üstelik lastikler yandığında çevreye oldukça fazla miktarda zehirli gazın yayılmasına neden oluyor. Karbondioksit seviyesi bütün bu yaktığımız fosil yakıtlardan dolayı son 650.000 yılın rekor seviyesinde ve bu çok ciddi ekolojik problemlere sebep olacak. Biz bu lastikleri insanlara iş ve sürdürülebilir bir gelecek sağlayacak yapı materyalleri olarak değerlendiriyoruz. Yani atık lastikleri, çözüm olarak kullanıyoruz.

Earthship?lerde bu atık lastikler termal kütlenin meydana getirilmesi için kullanılıyor. Hurda araba lastikleri alınıp yere yatırılıyor, içine toprak dolduruluyor ve bu toprak, insan gücü kullanılarak balyoz yardımıyla % 90 kompakt hale gelene kadar dövülüyor. Bunun sonucunda 150 kiloluk bir tuğla meydana gelmiş oluyor. Evin ana duvarları bu tuğlalar kullanılarak örülüyor ve bu duvarlar beton gibi rijit olmadıklarından depreme karşı dirençli oluyorlar ve toprakla sıkıştırıldıklarından yangın geçirmiyorlar. Aynı zamanda geniş olduklarından herhangi bir temele ihtiyaç duymuyorlar.

1996 yılında meydana gelen bir çevre yangınında Amerika?da bir Earthship alev aldı ve yangın sonrası yapılan incelemelerde lastik duvarların sağlam olduğu görüldü. Bu duvarlar sıvanarak tekrar kullanıldı. Madison Wisconsin University?de yapılan bir çalışma lastiklerin çözünerek havaya karışması, yani insan sağlığına zararlı hale gelebilmesi için yüksek sıcaklığa, direkt güneş ışığına ve yüksek oksitleyici maddelere maruz kalması gerektiğini ve lastikler Earthship?lerde toprağa gömülü olduklarından ve yalıtım malzemeleri ve sıva kullanıldığından bu durumun söz konusu olmadığını gösteriyor.

Earthshipler, bütün altyapı sistemlerinden bağımsız olarak çalışıyor. Isıtma soğutma ihtiyacını karşılamak için ağır termal kütleler kullanılıyor. Termal kütle, güneşin ısısını depoluyor ve bu ısıyı uzun süre muhafaza ediyor. Böylece yazın 45 °C kışın ?30 °C?leri bulan sert çöl iklimlerinde bile ısıtma ya da soğutma sistemine ihtiyaç kalmıyor. Toprağın ilk 1 metrelik derinliği iklim koşullarına bağlı olarak ısınır veya soğur, ancak bir metreden sonra sıcaklık yaklaşık 15 °C ile sabittir. Earthship bu ısıyı kullanıyor; özetle dünyayı bir ısı kaynağı olarak görüyor ve bu ısı kanyağı güneş ışığıyla desteklenerek konfor sıcaklığı yakalanıyor.

Adım adım Earthship...

Earthshiplerin inşası şöyle gerçekleşiyor: İlk olarak lastikler dövülüyor, havalandırma boruları yerleştirildikten sonra lastik duvarlar kat kat yükselmeye başlıyor ve bu duvarların arkasındaki toprak da yükseltilerek lastikler toprağa yaslanıyor ve ekstra termal kütle elde ediliyor. Tuğlaları oluştururken insan gücü kullandığımızdan hem fosil yakıt tüketmiyoruz hem de istihdam yaratıyoruz. Aynı zamanda bu lastikleri ekonomiye geri kazandırmış oluyoruz. Daha sonra bu lastikleri birbirlerine kenetlemek için betonarme kolonları ve kirişleri döküyoruz ve ayrıca ön kısımda çatıdan gelen yükü taşıyacak bir ahşap yapı oluyor. Bu duvarın temelini atıyoruz, daha sonra ahşap yapımızı bunun üzerine inşa ediyoruz.

Daha sonra bunun üzerine çatı kirişlerini yerleştiriyoruz. Bu kirişler için ormandaki ölü ağaçları kütük olarak kullanıyoruz. Kütükler düşük imalat enerjisine sahip olduğundan hem çevreye daha az karbon salımı yapıyor hem de daha az maliyetli oluyorlar. Evin hemen arkasına yağmur ve kar sularını depolayacak, uzun vadede kullanılmasını sağlayacak su depolarını yerleştiriyoruz. Daha sonra su ve ısı izolasyonunu yerleştiriyoruz. Kanat çatılarını inşa ettikten sonra izolasyonu tam olarak kapatıyoruz. Evin ön kısmına ise bir sera yapıyoruz. Galvanizli sac metal levhalarla evi kaplıyoruz ve havalandırma borularını, solar sistemlerini, havalandırma pencerelerini yerleştiriyoruz. Böylece evin kaba inşaatı bitmiş oluyor.

Evin iç inşası içinse alüminyum kutuları bir tuğla olarak kullanıyoruz ve bu tuğlalardan duvarlar örüyoruz. Tabii evin içerisini sıvadıktan sonra normal bir duvardan farkı kalmıyor. Pet şişeler de aynı şekilde kullanılabiliyor. Bu malzemeler duvarda hacim kapladığından, yapısal olmayan duvarlar için gereğinden fazla malzemenin kullanılmasını önlüyor. Bu işlemlerin ardından pencereleri takıyoruz ve havalandırma pencereleri açıyoruz. Toprağın altında hava borularından gelen serin havayı çekip havanın yukarıdaki hava bacalarından çıkması sağlanıyor. Böylece evin içinde doğal bir hava sirkülasyonu oluşuyor.

Earthshiplerde  sera alanları bulunduğu için evin içerisinde tertemiz bir hava sağlanıyor. Hatta bütün camları kapattığınızda evin içindeki hava dışarıdaki havadan her zaman daha temiz ve taze oluyor. Siz solunum yaptığınızda bitkiler sizin solunumunuzu alıyor, bitkiler solunum yaptığında siz de bitkilerin solunumunu alıyorsunuz. Evin içinde tamamen doğal denge ile gerçekleşen bir dönüşüm oluyor. Gıdalarınızı da kendiniz bu doğal ortamda yetiştirebiliyorsunuz. Tabii ki bütün gıdalarınızı kendi başınıza yetiştiremiyorsunuz ama bir kısmı bile olsa yiyeceğinizi yetiştirmek önemli. Sizin duş aldığınız kullanılmış suyunuzla besleniyorlar, gıda da üretiyorsunuz; hormon yok, kimyasal ilaç yok, GDO yok...

Sera bölgesinin çok fonksiyonel amacı var. Birincisi duş aldığınızda oluşan gri su arındırılarak sera bölgesine gidiyor ve bitkileri besliyor, tuvaletin sifon haznesine yönlendiriliyor ve su üç defa kullanılmış oluyor. Bunun sonucunda ciddi bir su tasarrufu gerçekleşmiş oluyor. Sifonu çektikten sonra meydana gelen siyah su ise toprağa gömülü bir septik tanka gidiyor, burada bir nevi sıvı gübre haline geliyor ve bahçedeki bitkiler için gübre olarak kullanılıyor ve kanalizasyon sistemine olan ihtiyaç kalkmış oluyor. Geleneksel evlerde kişi başı günlük su kullanımı miktarı 300 lt oluyor, ama Earthshiplerde su dört defa kullanıldığından bu miktar 75 lt?ye kadar düşebiliyor. Bu sayede yağmurun bol olduğu dönemlerde su tanklarında depo edilen su, yağmur yağmayan dört ay beş ay gibi bir süreç içerisinde evin su ihtiyacını karşılıyor.

Earthship depreme karşı dirençli

Evler tek katlı olduğu için deprem kuvveti yüksek katlı yapılara göre çok az etki ediyor ve lastik kalıplı tuğlalar yapıya hareket kabiliyeti kazandırıyor. Bu evler, sadece lastiklerle değil betonarme kolonlarla ve bağlama kirişleriyle destekleniyor. Lastikler dümdüz çıkmıyor, evin arkasında oluşturulan toprak birikintisine yaslanacak şekilde yükseliyor. Bu sayede depreme karşı direnç kazanmış oluyor. Bu evlerde güneş panelleri, rüzgâr türbinleri kullanılıyor. Üretilen elektrik akülerin içerisinde depolanıyor ve kullanılıyor. Bataryalarda depolanan elektriği alternatif akıma çevirmek için akım çevirici kullanılıyor. Alternatif akımda bir sorun olması ihtimali göz önünde bulundurularak, buzdolabı gibi sürekli çalışması gereken cihazlar direkt akımla çalıştırılıyor. Güneş ışığının elektrik açısından çok fazla yeterli olmadığı yerlerde, rüzgâr türbinleri de sisteme eklenebiliyor. Earthship?lerin genel olarak üç cephesi ağır duvarlarla kapalıdır ve güney cephesi güneşe dönüktür. Bu sayede aydınlatma için de gün ışığından maksimum derecede faydalanılıyor. Yaşayan bir canlı gibi görülebilecek bu evler bahçeli, müstakil ev fiyatlarıyla aşağı yukarı aynı fiyatlara denk geliyor.

İnşaat aşamasında bile sıfır karbon...

Earthship?lerde sadece evin elektrik ihtiyacını karşılamak için değil, evin inşasının elektrik ihtiyacını karşılamak için de solar paneller kullanılıyor. Daha inşaat yeni başlarken yere kurulan solar paneller inşaat aletlerine bağlanıyor ve elektrik ihtiyacı bu şekilde karşılanıyor. İnşaat belirli bir aşamaya geldikten sonra bu solar paneller ve sistemler projedeki yerlerine monte edilerek evin ve inşaatın ihtiyaç duyduğu elektrik oradan karşılanmaya devam ediyor.

Earthship ve geri dönüşüm

Earthshipler, yazın dik gelen güneş ışığını evin içine almayacak; kışın ise eğimli gelen güneş ışığını tamamen evin içine vuracağı şekilde konumlandırılırlar. Termal kütle doğru konumlandırıldığında o kadar etkili bir ısınma sağlar ki yazın 45 °C kışın ?30 °C?leri bulan iklimlerde bile konfor sıcaklığını yakalayabilir. Aşırı soğuk iklimlerde mesela Kanada ya da Rusya?da ısıtmaya destek sağlamak amacı ile şömine konulabilir ama İstanbul?da böyle bir ısıtma sistemine ihtiyaç duyulmaz. Earthship?lerde yaşayan insanlar kullandığı enerjinin sorumluluğuna sahiptir. Eğer kişi çevreci bir şekilde yaşamak istiyorsa elektrik tüketimine daha dikkatli yaklaşmak durumunda. Bugün çocuklarımızın kaynaklarını tüketiyoruz, onların dünyasından borç alıyoruz. Bu yüzden şimdiden kullandığımız enerji konusunda sorumlu davranmamız gerektiğine inanıyoruz.

Earthship?lerde bir diğer geri dönüşümlü materyalse cam şişeler. Bu cam şişeler kesilerek alt kısımları biriktiriliyor, üst kısımları cam geri dönüşüm tesislerine gönderiliyor ve bu cam şişelerin altları birleştirilerek koli bandı ile bir tuğla formuna gelmesi sağlanıyor. bunların amacı izolasyon ya da sağlamlık değil, bunlar duvarda hacim kaplayarak hem dekorasyon anlamında hem de malzeme tasarrufu anlamında fayda sağlıyor. Alüminyum kutular da aynı mantıkla kullanılarak ara bölme ve iç bölme duvarlarının inşası sağlanıyor. Bir diğer geri dönüşüm malzemesi ise buzdolabı, çamaşır makinesi gibi aletlerin metal panelleri. Bu metal paneller toplanarak şantiyelere gönderiliyor ve şantiyelerde çeşitli kaplama, süslemelerde geri dönüşümlü malzeme olarak kullanılıyor.

En çok istediğimiz şeylerden biri de Van?da afet yardım projesi olarak bir Earthship inşa etmek

Bilindiği gibi dünyada nükleer bombalar için bile test alanı ayrıldı. Michael Reynolds da barınma metotlarını geliştirmek için test sahası istedi; bunun için yıllarca mücadele verdi ve test sahasını elde etmeyi başardı. Aslında bu sistemin desteklenmesi gerekirken herhangi bir teşvik ya da destek görmüyor. Earthship gibi doğaya faydalı bir konseptin el üstünde tutulması, tüm dünyada yaygınlaşması gerektiğini düşünüyorum. İnsanlara kendilerine bakma gücü veren, ekonomik anlamda onları rahatlatacak, çevreye olan zararı ciddi oranda düşürecek bu konseptin mümkün olduğunca bilinirliğinin artması ve üniversitelerce araştırmasının yapılması gerektiğini düşünüyorum. Ülkemizde buna ilgi duyan bir üniversite var ve görüşmelerimiz sürüyor.

Earthshipler Çin, Japonya, İngiltere, Fransa, İspanya, Belçika, Haiti, Afrika gibi pek çok yerde yapıldı. Türkiye?de henüz bir örneği yok. Earthship?ler çok ekonomik modellere de sahip. En son Afrika?da bir yardım projesi olarak earthship inşa ettik. Bir okul projesiydi. Haiti?de de bu şekilde bir tasarım gerçekleştirildi. Haiti?de yaptığımız afet yardım çalışmasında insanlar sıfırdan evlerini inşa edebildiklerini öğrendiklerinde çok heyecanlandılar; çünkü lastik bedava, toprak bedava ve kendi evinizin inşasına başlayabiliyorsunuz. Türkiye?de en çok istediğimiz şeylerden biri Van?da afet yardım projesi olarak bir Earthship inşa etmek ve insanlara yapı tekniklerimizi öğretmek.

?Biz bir mücevher bulduk ve bu mücevheri paylaşmak istiyoruz?