Kimler Geldi, Kimler Geçti : Refik Üreyen
1938 yılında İstanbul’da doğmuş ve İTÜ Makine Mühendisliği Fakültesi’nden 1961 yılında mezun olmuştur. Meslek hayatına MKE Mühimmat Fabrikası Kovan Atölyesi-Atölye Sorumlusu olarak başlamış ve askerlik nedeniyle Ekim 1961’de ayrılmıştır. 1962-1963 yıllarında askerlik görevini Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Muhafaza Komutanlığı Hasköy-İstanbul Tersanesi’nde Yedek Subay Mühendis olarak yapmıştır. Askerlik dönüşü Türk General Elektrik A.Ş.’de çalışmaya başlamış ve 1963-1965 yıllarında Ampul Fabrikası Kalite Kontrol Formeni, 1965-1972 arasında Ürün Geliştirme Müdürü ve Kompresör ve Soğutma Sistemleri Ürün Sorumlusu, 1972-1976 yılları arasında da Mühendislik ve Kaliteden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Daha sonra serbest çalışma hayatına atılmış ve 1976-1977 yıllarında Band Boru Ltd. Şti.’nde Kurucu Ortak, 1977-1983 arasında EKOSAN (Ekovat Sanayi ve Ticaret A.Ş.) ile MONOSAN (Monofaze Elektrik Motorları Sanayi A.Ş.) şirketlerinde Genel Müdür ve Ortak, 1983-1987 yıllarında da Termal Ltd. Şti.’nde Soğutma Sanayii Şirket Müdürü ve Ortak olarak çalışmıştır. Arçelik A.Ş.’de 1987 ve 2002 yılları arasında çalışmış ve şirketin Ar-Ge çalışmalarını kurumsallaştırmasında ve şirket kültürünün bir parçası haline gelmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Şirkette 1987-1991 arasında Proje Müdürü olarak “Yeni Nesil Kompresör Projesi” ve “Ar-Ge Biriminin kurulması” çalışmalarını yürütmüştür. 1991-1999 arasında ArGe Merkezinin kurulması çalışmalarını yürütmüş ve Ar-Ge Merkezi Başkanı olarak görev yapmıştır. Arçelik A.Ş. Ar-Ge Merkezi, bu dönemde iki kez TÜBİTAK-TTGV-TÜSİAD Teknoloji Ödülünü almıştır. 1997 yılında “Doğrudan Tahrikli Çamaşır Makinası” ve 1998 yılında da “Motor Test Sistemi” çalışmaları ile Teknoloji Ödülüne layık görülmüştür. Mustafa Parlar Vakfı çalışmaları nedeniyle 1999 yılında kendisine “Hizmet Ödülü” vermiştir. 1999-2001 yıllarında Teknoloji Koordinatörü olarak Arçelik’te “Teknoloji Yönetimi Sisteminin gözden geçirilmesi” ve “Teknoloji Envanteri, teknoloji öngörüleri ve yol haritalarının yapılması” çalışmalarını yürütmüş ve 2001-2002 arasında da Kompresör Fabrikasında Danışman olarak görev yapmıştır. Daha sonra TTGV’de Genel Sekreter Danışmanı ve İstanbul Temsilcisi olarak başladığı görevini 2002 yılından 2011 yılı sonuna kadar sürdürmüştür. Bu dönemde gönüllülük ilkesiyle bir çok çalışmaya önemli katkılar yapmıştır. 2003-2008 arasında İTÜ ARI Teknokent Kuruluşu projesinde Yönetici Şirketi Yönetim ve Yürütme Kurulu Üyesi olarak bulunmuştur. 2003-2005 yıllarında TÜBİTAK Vizyon 2023 Teknoloji Öngörüsü Projesinde Makine ve Malzeme Paneli Başkanı olarak görev yapmıştır. Ayrıca, 2005 yılından itibaren OTAM (Otomotiv Teknolojileri Araştırma Merkezi A.Ş.) Danışma Kurulu Üyesi, 1998’den itibaren İSO-KATEK, Kalite Teknoloji Grubu Üyesi olarak görev yapmıştır. 1998-2005 arasında ASME - American Society of Mechanical Engineers Türkiye, Yönetim Kurulu Üyesi, 1997-2002 yıllarında TTGV - Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve 1996-1998 arasında da İSO - Üniversite Sanayi İşbirliği Komitesi Üyesi olarak görev yapmıştır. Diğer taraftan; TESİD, İSKİD, TAYSAD, BEYSAD, gibi meslek kuruluşlarına, İTÜ, ODTÜ, YTÜ, vb. üniversitelerin öğrenci kuruluşlarına, Fırat Boru A.Ş., HEMA A.Ş., SÜTAŞ A.Ş., KALE Kilit A.Ş. vb. firmalara konferanslar vermiştir. 2006-2009 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi Teknoloji Yönetimi Lisansüstü Programında “Ar-Ge ve Teknoloji Yönetimi” dersini ve 2004-2009 yıllarında da Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Lisans Programında “Makina Mühendisliğine Giriş” dersini vermiştir. Refik Üreyen, MÜDEK'in 2002 yılında Mühendislik Değerlendirme Kurulu adı ile bağımsız bir platform olarak oluşturulan ilk kuruluşundaki 8 kişilik kurulda 2007 yılına kadar görev yapmış, MÜDEK’in 2007 yılındaki dernekleşme aşamasında kurucu üye olmuş, 2007 yılında Geçici Yönetim Kurulu Başkanlığını, 2007-2009 ve 2009-2011 yıllarında 1. ve 2. dönem Yönetim Kurulu Başkanlığını yürütmüştür.
Üreyen, 20 Ocak 2014 Pazartesi günü hayata veda etmiştir. Vefatının ardından, TTGV’nin amaçları doğrultusunda bilim, teknoloji, ticarileşme, Ar-Ge ve inovasyon yönetimi alanlarında başarılı örneklerin ödüllendirilmesine yönelik bir ödül programı olan TTGV Ödülleri’nde Refik Üreyen adına bir kategori açılmıştır.
Üreyen, şüphesiz ki Türkiye’de Ar-Ge denildiğinde akla gelebilecek ilk isimler arasında yerini almıştır. Kendisi ile birlikte çalışmış, dostları, mesai arkadaşlarının onun hakkında söylediklerine kısaca bir göz atalım…
Mesela Orhan Bursalı, 30 Ocak 2015 tarihli yazısında TTGV’de Üreyen adına bir anma töreni düzenlendiğini belirtmiş ve detayları, katılımcıların konuşmalarından bazı notları şöyle aktarmış: “…Refik Bey’i Arçelik Ar-Ge müdürü olduğu sırada tanımıştım. Bu şirketin Ar-Ge çalışmaları ilgimizi çekmişti. Koç’a Ar-Ge’yi ısrarla getiren ve Ar-Ge’yi kurumsallaştıran bir isimdi Üreyen. Mesela Almanlardan lisansla çamaşır makinesi vb. üretiyordu.. Aldıkları lisans her zaman Alman şirketinin artık üretimini durdurdurduğu makinelere aitti. Yani mesela Arçelik’in yurtdışına mal satıp rekabet edebilmesi mümkün değildi. Refik Üreyen ve arkadaşları, biz bunları burada üreteceğiz dediler. Bence devrim böyle başlar.. Aileyi ikna ettiler. Arçelik’in bugun bir dünya markası olmasının ardında, Üreyen ve arkadaşlarının bu doğru ve aynı zamanda yurtsever tutumu yatar. Bayrağı göndere çektiler.”
Toplantıya katılan isimlerin bazıları ise şunları dile getirmiş:
Cengiz Ultav: “Herkesin lider kabul ettiği Refik Bey Arçelik’te Ar-Ge’ye yön verdi ve daha önce yapılmayan çok şey yaptı. Refik Bey kadar hızlı problem çözen insanlar çok azdır…”
İffet İyigün Meydanlı: "Ar-Ge'nin girdisi de çıktısı da bilgidir. Bilgiyi üretecek ve toplayacak insanların doğru insanlar olması gerekiyor. Refik Bey'in sözüdür: ‘Doğru projeleri tanımladığınızda ve yaptığınızda Ar-Ge riskli birşey değildir.’”
Hakan Altınay: “Kıymetli Refik Üreyen’e göre teknoloji ‘ben bu işi yapabilirim’ dedirten, bilgi, beceri ve yeteneklerin tümüdür. Altınay firmasının kapısını Refik Bey’in robot projesi teklifi araladı. Endüstriyel çalışmalarımızda motivasyon sağladılar..."
Atilla Dikbaş: “Refik Bey’i Arı Teknokent kuruluş çalışmaları konusunda önemli bir lider olarak gördüm.”
Birgül Ersolmaz: “Refik Bey MÜDEK’in kurumsallaşması ve tüzel kişilik kazanmasını sağladı, MÜDEK’in tüm yapılanmasında öncü oldu.”
20 Ocak 2014 tarihinde hayata veda eden Refik Üreyen’i saygı ve rahmetle anıyoruz..
