Mesut Eren (6 Ekim 1926 – 10 Nisan 2019)

Erensan Şirketler Grubu’nun kurucusu, Kazan ve Basınçlı Kap Sanayicileri Birliği’nin (KBSB) kurucu üyesi, makine sektörünün ülkemizdeki duayenlerinden Mesut Eren, Manisa’nın Demirci kasabasında 6 Ekim 1926 tarihinde doğdu. İlkokul öğrenimini doğduğu kasabada bitirdi. 1945 yılında İzmir Atatürk Lisesinden mezun olan Eren, 1951 yılında İTÜ Makina Fakültesi'nden Yüksek Makina Mühendisi olarak mezun oldu. 1951 ila 1952 yıllarında, Deniz Kuvvetleri Komutanlığında İnşaat Şubesi Tesisat Şefliği yapan Mesut Eren, daha sonraki yıllarda, İller Bankası Temel Sondaj Şirketi bünyesinde tesisat şefliği yaptı. 1956 yılında, kendi işini yapmaya başlayan Mesut Eren, kalorifer, sıhhi tesisat ağırlıklı proje ve taahhüt işleri yapmaya başladı.
Mesut Eren, Termodinamik dergimizde yayınlanan röportajında büyük bir içtenlikle anlatmış kendi hikayesini. İçinde genç girişimciler için ders niteliğinde anekdotlar var, tecrübe var, tavsiyeler var. Tekrar paylaşalım, hatırlatalım istedik: 
 “Bir kız, bir erkek kardeşim var. Babamız, küçük bir memurdu müftülükte. Manisa’nın Demirci kazasındanız. Demirci’de ortaokul yoktu. Ortaokul birinci sınıfı, Uşak’ta bir hemşerimizin yanında, ikinci sınıfı, Ankara’da amcamların yanında okudum. Üçüncü sınıfa geldiğimde, babamın müftü muavini olarak İzmir’e tayini çıktı. Böylelikle orta ve lise tahsilimi İzmir’de tamamladım. Sonra İTÜ Makine Fakültesi... İTÜ Makine Fakültesi’nden 1951 yılında mezun oldum. O zamanlar, gelişmiş bir sanayiden söz etmek mümkün olmadığından, Makine Mühendislerinin iş bulma olanakları çok fazla değildi. Ancak II. Dünya Savaşı sonrasında Marshall yardımları ile başlayan dönemde Karayolları, DSİ gibi kurumlarda bir hareketlilik başladı. Bizler, makine mühendisleri olarak talep edilmeye başladık. Zaman içinde makine mühendislerinin yoğunluklu çalışma alanları kalorifer tesisatı, sıhhi tesisat alanlarına kaydı. Ben de askerlik görevimi tamamladıktan sonra, bir yıl kadar devlet sektöründe çalıştım. Ardından serbest mesleğe atılma kararı verdim. Ama elimde anlamlı bir sermaye yoktu. 1956’da ‘Yüksek Mühendis Mesut Eren’ firmasını kurdum. İki arkadaştık. Karaköy’de Kaini Han’da bir ofis tuttuk. Kapalı Çarşı’da ikinci el eşyaların satıldığı Sandal Bedesten’den aldığımız tek bir masamız vardı sadece; bir de  bugün toplantı odamızda bulunan iki sandalye... Önceleri tesisat projeleri yapmaya başladık. Sermaye olmayınca taahhüt işlerine kalkışamazdık. Kazan sanayiinde Türkiye’nin bir numaralı girişimcisi Sabahattin Sunguroğlu’na gittim. Tanışıyorduk. Aldığı işlerin tesisat projelerini istedim. Heybeliada Deniz Harp Okulu’nun tesisat projesini verdi. Proje işlerinin yanı sıra küçük hacimli taahhüt işleri de almaya başladık.
Taahhüt işlerini geliştirmeye çalıştım. İstanbul Üniversitesi’nin 65 bin liralık kalorifer tesisatı ihalesi çıktı. Şartnameyi aldım. Bir teminat mektubu lazım. Yatırılması gereken 7500 lirayı bir araya getirebildim. Parayı yatırdım, ihaleye girdim. Şöyle düşündüm; Deniz Kuvvetlerinde 1000 lira aylıkla çalışıyordum. Oradan ayrılıp kendi işimi kurduğuma göre, elime geçen para 2000 lira olmalı. Bu iş de 1.5 ayda biteceğine göre, 3000 lira kazanmam gerek. Yüzde 25.75 ıskonto yaparak ihaleyi aldım. O işten tahminimin üzerinde para kazandım.
Perşembe Pazarı’nda aynı okul mezunu 7-8 arkadaş inşaat malzemeleri firması kurduk. Orada tesisat malzemeleri sattık. 1960-62’lerden itibaren kat kaloriferi işine girdim. İstanbul’da ilk kez kat kaloriferi tesis eden kişi olmakla övünürüm. Bu işe çok bel bağlamıştım. İlk sene 50, ikinci sene 150, üçüncü sene 500 adet kat kaloriferi işi yaparım dedim. Bir haftada, anahtar teslimi olarak bir dairenin kat kaloriferini yapabiliyorduk. Yaşanan bir evin içinde tesisatı kurarken, işçileriniz avizeyi kırıyor, duvar sıvalarını döküyor, evin içinde en gencinden en yaşlısına kadar herkes fikir sahibi ve müdahale ediyor; kimi rengini beğenmiyor, kimisi geçiş yerlerini beğenmiyor... Yani aşmanız gereken engeller, teknik faktörlerle sınırlı değil. Kurduğumuz kat kaloriferleri, gazyağı ile çalışıyordu. O zamanlar gazyağı çok ucuzdu, litresi 25 kuruştu. Sonra 90 kuruş olduğunda, artık bu işi kimse yapmaz diye düşündüm. O yıllarda, Türkiye’de kazan yapan tek firma Sungurlar’dı. Yarım silindirik kalorifer kazanları üretiliyordu. Dökme dilimli kazanların hepsi ithaldi. O zamanın teknolojisi ile üretilen kazanlarda, enerjinin neredeyse % 40’ı kullanılmıyor, atılıyordu. Zira ağırlıklı olarak kondüksiyon kazanlarıydı ve verimi düşüktü. Her ne kadar hava kirliliği gündemde değildiyse de enerji, dövizle satın aldığımız bir şeydi ve neredeyse yarısını israf ediyorduk. İsviçre Ygnis firmasının bir broşürünü gördüm. Çok etkilendim. O broşürdeki doneler beni şoke etti. %90’ların üzerinde termik verimden bahsediliyordu. ‘Bu olamaz’ dedim. Biz kazan konusunda ders gördük. Hocamız, Profesör Fikret Narter’di. En verimli kazanlar Babcocs Wilcocs idi. Su borulu kazanlardı ve maksimum verimleri %75’ti. Böyle öğrenmiştik. Biz ise %65 verimli kazanlarla çalışıyorduk. Ygnis’in teknolojisini görebilmek için İsviçre’ye gittim. Üretimlerini, laboratuvarlarını gezdim. Anlaşma yapmak istedim. Çok büyük para istediler. Ben ise bu iş için tedarik edilmiş bir yatırım sermayemin olmadığını, başlangıçta küçük hacimli de olsa atölye kurmam gerektiğini, tedarik edebileceğim finansı, bu yöne kanalize etmem gerektiğini söyledim. Türkiye’de bu sistemin şansını yüksek gördüğümü ve ödemesi zamana yayılan bir lisans anlaşması talep ettim. Geldim, Şişli Çağlayan’da 300 m2 yer kiraladım. Öyle büyük geldi ki gözüme, ‘bu atölyeyi nasıl dolduracağım’ dedim. Ama sacı çevirip silindire dönüştürdüğünüzde gabarisi fazla olduğundan öylesine yer kaplıyor ki.. İki ay içinde yer doldu, iş yapacak yer bulamaz oldum. Yeni yer aramaya başladım. Ürettiğimiz kazanlar, %100 radyasyon kazanları idi. Yani su ile temasta olan kısımlarının tamamı, brülör alevini görüyordu. Dolayısıyla ısı transferi çok iyiydi. Böyle olunca kazan hacmi küçülür. 1 m2’den 25.000 kcal verim alınabilir. Diğer sistemde ise aynı hacimde en fazla 8-10 bin kcal verim alabiliyordunuz. Fiyatları da diğerlerinden daha ekonomikti. En büyük alıcı, devletti o zamanlar. Bayındırlık Bakanlığı’na gidip radyasyon tipi kazanları, yüksek verimi sayesinde ülke ekonomisi açısından taşıdığı değeri anlattım. Üretim patentimi sundum. Şartnamelerde yer almasını istedim. ‘Eski köye yeni adet’ diye baktılar önceleri, sonra kabul ettiler. Yüksek verimli Ygnis radyasyon kazanları diye yazıldı; Bayındırlık Bakanlığı Birim Fiyatları Kataloğu’na. Oysa Ygnis sistemin değil, markanın adıydı.
O zamanlar kazanlar metrekare birimi ile ölçülürdü. Buna da itiraz ettim. Metrekare, sıva veya badana ölçüsüdür. Kazanın kim ölçecek borularının çaplarını, eğrilerini… Isı birimi olarak kcal/h gibi bir birim kullanmak gerekir. ‘Tamam’ dediler, ‘bu sene böyle çıksın, seneye bakarız’. Birkaç yıl evveline kadar ‘bakılamadı’, böyle sürdü. Hala bazı ihalelerde m2 birimi çıkıyor karşımıza. Bizim fiyatlarımız cazip diye; sandım ki kazanlarımız kamu ihalelerinde çok rağbet görecek. Oysa kazanlarımız düşük fiyatından ötürü, yüklenici-müteahhide hiçbir menfaat temin etmiyor. Kazan fiyatı üzerinden de kar edemiyor müteahhit. Bunu zamanla gördük, anladık. Bu nedenle daha çok yapsatçılarla, özel sektörle iş yapabildik.
O dönemlerde merdiven altı imalathanelerde yapılıyordu kazanlar. Yanımızda çalışan eleman, merdiven altı bir atölye açıp, bizimle rekabete kalkıyordu. Öyle ki; ‘ Erensan fiyatının yarısı’ ifadesi ile teklif verildiğini gördüm. Ne üretim teknolojileri ne malzeme ve üretim kalitesi ne de üretim uzmanlığı denk olmayan bu ürünlerin aynı işlerde karşı karşıya getirilmesi, büyük bir haksız rekabet yaratıyor, bu durum ciddi üretici firmaların gelişebilmesinin önünde en büyük engeli oluşturuyordu. Belli başlı kazancılarla bir araya geldik, 1985’te KBSB’yi Kazan ve Basınçlı Kaplar Sanayicileri Birliği- kurduk. 10 yılı aşkın süre, KBSB’nin başkanlığını yaptım. Ana amaç, denetimsiz, merdiven altı imalathaneleri önlemek olmuştu. Bu mobilyacılık, süs eşyası üretimi gibi bir iş değil ki.. İsmi üstünde, ‘basınçlı kap’.. Ehil ellerde yapılmadığında ciddi bir tehlike içeriyor. Tekniğinden, malzeme kalitesinden taviz verme şansı tanımıyor. Kalite, maliyeti artıran bir faktör. Dernek çalışmaları içinde mevcut kazan imalatçılarında eğitimi, meslek disiplinini hedefleyen çalışmalar gerçekleştirdik. Kamunun dikkatini çekmeye, imalatta denetim mekanizmaları tesis edilmesine yönelik düzenlemelerin yapılabilmesine çalıştık. Ne yazık ki bu alanda çok fazla başarı elde edebildiğimizi söylemek mümkün değil. 90’lı yılların başında, bir yönetmelik çıkarılabildi. Ama denetim mekanizmasının tesisi başarılamadı. Bunu niçin çok önemli görüyoruz? Bir işe, bir teknolojiye yatırım yapan, bunu sürdürebilmek ve uzmanlığını derinleştirebilmek, kalıcılığı tesis edebilmek için; gelişebilmeli, güçlenebilmeli. Sürekli yeni yatırımlar, projeler üretebilmeli. Bunlar için gerekecek finansı temin edebilecek birikim yapabilmeli. Ben ‘Erensan’ın yarı fiyatına yaparım’ diyen bir zihniyetle aynı kefede değerlendirilirsem, bundan sadece ERENSAN kaybetmez. Kendi sanayisini geliştiremeyen, bu nedenle dışa bağımlılığını artırarak sürdüren, bütçesini bir türlü dengeleyemeyen, düzenli olarak bütçe açığı veren, giderek artan işsizliğe çözüm üretemeyen bir ülke olarak Türkiye kaybeder.
Bizim yıllardır başaramadığımız ‘insan güvenliğini tehdit etmeyecek üretim denetimi ve kaliteli, ekonomik verime sahip üretim’ anlayışı, şimdi AB ve dış satıma yönelme zorunluluğu ile hayatımıza giriyor. Sertifikasyon zorunlulukları geldi. Bizim sektörle ilgili CE işaretini taşımayan firmalar, bu yılın başından itibaren iç pazarda da satış yapamıyor. CE kullanıcı güvenliğini gözeten önemli bir eşik. Sertifikalandırma çok maliyetli bir iş. Üstelik Türkiye’de uluslararası akreditasyonu onaylı ‘notified body’ de yok. Şuna inanıyorum ki AB’ye girmek için atılacak adımlar, sektörlerin ve ekonomimizin iyileştirilmesinde önemli yararlar sağlayacak.
Sanayici olmak, diğer faaliyetlere oranla daha fazla özveri, daha fazla cesaret, daha fazla moral güç gerektiriyor belki.. Üstelik Türkiye’de sanayici olmak, daha fazla direnç gerektiriyor. Başlamak ayrı bir güçlük, devam ettirebilmek ayrı... Bırakabilmek ise en zoru...Onca yatırım ne olacak, onca çalışan ne olacak? Bunlar mesuliyet işi, vicdan işi. İşsizliğin ne kadar zor olduğunu bizzat yaşadım. İş varken, uğraşırken, didinirken daha yorgun ama huzurlu olabiliyor insan. Böyle bakıldığında zor iş belki ama diğer faaliyetlerden daha farklı bir vizyon, daha farklı bir dünya görüşü getiriyor ve gurur veriyor. Ygnis’in teknolojisi ile başladık. 30 yıl sonra ISH fuarında kazan teknolojilerinde tamamen farklı denebilecek teknolojilerin olmadığını gördüğümde, 30 yıl öncesinden efektif olanı görebilmiş olmaktan haz duydum. Burada Ygnis’e de üretim yaptık. Şimdi Ygnis diye bir firma yok. Ygnis’in teknolojisini Türkleştirdik. Şimdi Erensan, ‘Made in Türkiye’ damgasını basıyor ürünlerine ve yurtdışına açılıyor. İşte başarının ilk kuralı: Özgüvendir. Kişinin kendine güvenmesi gerekiyor. Cesaret de bu özgüvenle gelir zaten...”
10 Nisan 2019 tarihinde kaybettiğimiz sektörümüzün duayen ismi Mesut Eren’i saygı ve rahmetle anıyoruz.