Çevre Dostu, İnsansız ve Akıllı İzmir Tam Otomatik Otoparkı

Otomatik otopark sistemleri; Türkiye’de yaklaşık 10 yıllık geçmişe sahip olsa da dünyada yaklaşık 100 yıldır uygulanıyor. İyi tasarlanmış bir tam otomatik otopark yapısında, insanların ve araçların birbirlerinden ayrıldıkları ve tekrar buluştukları noktaya kadar hiç karşı karşıya gelmemeleri amaçlanıyor. Bu ilişkisizlik, sürücü, yaya ve elbette otopark işletmecisi için önemli bir konfor ve güvenlik sunuyor. Tam otomatik otoparklarda esas alınan insan değil, park edilecek araç boyutlarıdır. Detaylar olabildiğince bağımsız sürdürülebilir (hizmet gerektirmeyen) nitelikte çözülmektedir. Aydınlatma, iklimlendirme ve hava tazeleme konusunda gereksinim en düşük düzeydedir. Araçlardan çıkan karbon gazları sorunu minimize edilmektedir. Isı ve ses yalıtımında da kazanç sağlanmaktadır. Yangın güvenliği konusunda insansız binalar, yangına neden olabilecek riskler yönünden önemli bir güvenlik avantajı sunmaktadır. Yine yangın güvenlik donanımları da insansız ortamda en yüksek performansta, kesintisiz servis verebilmektedir. Elde edilen iş/tüketilen enerji ve atık-kayıp-tahliye ekonomisi açısından en etkin verimlilik sağlanmaktadır. Bu sayımızda, Türkiye’de uygulanan ve oldukça ilgi uyandıran İzmir Tam Otomatik Otoparkı’nı inceleyeceğiz.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin, Alsancak’ta yatırımını gerçekleştirdiği tam otomatik otopark projesi Temmuz 2014’te hizmete açıldı. Otopark, 280 araç kapasiteli ve 11 katlı olarak projelendirildi. Tam otomatik otoparkta aynı anda 4 araca işlem yapılabiliyor ve her bir araç, 3 dakikada park edilebiliyor. Projenin mimari tasarımını yapan BRN Mimarlık’tan Yüksek Mimar Baran Uyan, proje ile ilgili şu bilgileri aktarıyor: “938 m²’lik alanda Alsancak ve çevresinin otopark gereksinimini karşılayacak Büyükşehir Belediyesi’ne ait bir parselde yer alan Tam Otomatik Otopark Projesi, 11 değişken yükseklikte kat düzleminde, İzmir’in tamamı çelik konstrüksiyondan üretilmiş en yüksek binası olmuştur. Dolaşımı ve ritmi bu denli yüksek bir “makine” tasarlarken binanın ve çevrenin bu ritmine uygun olarak cephelerde mekanik etkiyi güçlendirecek ve simetrik olmayan, devinimi hissettirecek bir tasarım yapılmıştır. Cephede komozit panel ve reflekte cam kullanılmıştır. Yalnızca zemin kat insanlar içindir. Bütün düzenleme insan ve araç giriş çıkışları dikkate alınarak yapılmıştır. Bina, yapısı gereği tümüyle yapay iklimlendirilmektedir. Bulvarın yeşili bol orta refüjü, lobi üzerindeki gölgelendirme saçağının üzerine taşınmış, böylece akşam güneşinin binaya girişi engellenmiştir. Bu, aynı zamanda enerji tüketimi ve iklimlendirme maliyetlerini de düşürmüştür. Bina güneş ışığından en yüksek verimi sağlayacak şekilde tasarlanmış, doğaya salınan sera gazı miktarı da minimize edilmiştir. İzmir Otomatik Otopark projesi için bir yeşil bina sertifikasyon süreci yaşanmamıştır ama danışman firma ile yapılan çalışma, binanın yeşil bina ölçütlerinin pek çoğunu sağladığı görülmüştür.”

Projenin Mekanik tasarımını ise Ferah Mühendislik Hizmetleri yaptı. Ferah Mühendislik Yönetim Kurulu Başkanı Mak. Müh. Temel Ferah ve Yönetim Kurulu Üyesi Çevre Mühendisi Tamay Ferah Bostan, projenin mekanik tesisat proje raporunu Termodinamik okurları ile paylaştılar. Rapor özetle şöyle:

Temiz Su Tesisatı

Binanın temiz su ihtiyacı şehir şebekesinden karşılanacaktır. Binanın girişine çift musluklu teçhiz edilmiş müstakil su sayacı konulacaktır. Boru hesapları yükleme birimine göre hesap edilmiş olup, boru çapları projede gösterilmiştir. Sıhhi tesisat projelerinde lavabo, banyo ve duş bataryaları, tuvaletler musluklarının temiz su giriş çapları 1/2” seçilmiştir. Ana temiz su giriş boru çapı 2" alınmıştır.

Boru çapı, su tüketimine göre aşağıdaki gibi seçilmiştir:

Hidrofor Kapasitesi Hesabı

a) Aile sayısı veya daire sayısı: A=5

b) Bireyin günlük su tüketimi: T = 120 litre / gün

c) Ortalama birey sayısı aile için: B = 4 veya 5 alınır.

d) Eş zamanlı kullanım faktörü: f

Eş Zamanlı Kullanım Faktörü: f

4 Daireye Kadar 0,66

5 - 10 Daireye Kadar 0,45

11 - 20 Daireye Kadar 0,40

21 - 50 Daireye Kadar 0,35

51 - 100 Daireye Kadar 0,30

100 Daireden Fazla 0,25

Q = A x B x T x f (Litre)

Hm = ( 2,8 x Kat sayısı x C ) + HÖZEL + HAKMA

C --> Yeni bina için : 1,3 (Boru ve bunun gibi

Eski bina için : 1,4 kayıplar kabul edilir.)

HÖZEL--> Su sayacı başına : 10 mSS HAKMA --> 15 mSS Kabul edilir.

Bahçe Sulama için : 15 mSS

                                             (PÜST + 1)

VN = 0,33 x QP x --------------------------------------------

                                       (PÜST - PALT ) x S

VN : Hidrofor tankı nominal hacmi (m3)

QP : Bir pompanın PALT basınçta verdiği max debi miktarı (m3 / h)

PÜST : Hidroforun çalışma üst basıncı (bar)

PALT : Hidroforun çalışma alt basıncı (bar)

S : Salt sayısı (Motorun saatte devreye girip çıkma sayısı) 1/S

- 2 veya 3 kW lık motor güçlerine kadar şalt sayısı 40'a kadar çıkabilir.

- Büyük motorlarda şalt sayısı 20'ye çekildi.

Q = A x B x T x f (Litre)

Q = 40 x 5 x 120 x 0,30 = 1440 LİTRE = 2 m3/h

Hm = (2,8 x kat sayısı x C) + HÖZEL + HAKMA

Hm = (2,8 x 4 x 1,3) + (10 + 15) + 15 = 54,56 mSS = 60 mSS (alt basınç)

2m³/h 80 mSS hidrofor seçildi. Max debi : 2m³/h Püst : 80 mSS – 8 bar Palt : 60mSS – 6 bar

VN = Hidrofor Tankının Nominal Hacmi (m³)

Qp = PALT Basıncında pompanın maxdebisi 2m3/h

PÜST = Hidroforun çalışma üst basıncı 80 mSS den 8 bar.

PALT = Hidrofor çalışma alt basıncı 60 mSS den 6 bar.

S = Salt sayısı 30 defa

                                 (PÜST + 1)                                (8 + 1)

VN = 0,33 x QP x ----------------- VN = 0,33 x 2 x -------------- VN = 0,09 m3 V_N=0,1m³ olarak bulunur.

                           (PÜST - PALT) x S                           (8 - 6) x 30

Pis Su Tesisatı

Bina içindeki pis su boruları, sarfiyat birimi (SB) esasına göre çaplandırılmıştır.

Hesaplarda klozet çıkışı ve bağlantısı mutlaka Ø100 olacaktır. Bina içinde yatay pis su borularına %2 eğim verilmiştir. Bina içindeki pis su boruları bina dışındaki pis su rögarlarına kadar PVC olacaktır. Beton büz borular sadece yapı dışında kullanılmıştır.

Rögar ölçüleri: 70x70 cm

Yağmur Suyu Tesisatı

Çatı suları binanın çatı örtüsünün durumuna göre uygun yerlerden inilen

düşey yağmur kolonları ile toplanmaktadır. Çatı yağmur suları çatının her metrekaresine 0, 75 cm² düşey yağmur suyu borusu hesaplanmıştır.

Çatı alanı = P = 550 m²

Gerekli yağmur borusu alanı = S= P x 0,

75 cm²/1m² = 550 m² x 0,

75cm²/1m² = 412 cm²

Beher yağmursuyu borusu kesiti : A = 412/4 (yağmur suyu kolonu adedi) = 103 cm²

D = 1,13 x √A= 1,13 x √103 = 11,4 D : Ø125 mm

Yağmur tesisatında 4 adet DN 125’lik çelik boru kullanılacaktır. Yağmur inişleri serbest bırakılacaktır.

Yangın Sistemi

Vanalar izleme anahtarlı olacak trafo odasına algılama ve sprinkler tesisatı olacaktır. Sprinkler alarm istasyonları ve akış anahtarları yangın alarm sistemine bağlanacaktır. Sprinkler sisteminden gelen alarm uyarıları yangın kontrol panelinde izlenecektir. Hat kesme vanalarının izleme anahtarları ve sprinkler sistemine ilişkin diğer arıza kontakları da aynı şekilde yangın alarm sistemi tarafından sürekli olarak denetlenecektir. Sistem ışıklı ve sesli olarak ikaz verecektir. Pano odası FM200 gazlı söndürme sistemi yapılacaktır.

Gazlı Söndürme Sistemi Hesapları

Pano Odası:

Odanın hacmi: V= 10,21 m² x 3,8 m = 39 m³

39 m³ x 1,22 kg/m³ = 50 kg

FM 200 1 adet 50 kg tüp seçilmiştir.

Alt Trafo Odası:

Odanın hacmi : V= 10,21 m² x 3,8 m = 39 m³

39 m³ x 1,22 kg/m³ = 50 kg

CO2 1 adet 50 kg tüp seçilmiştir.

Üst Trafo Odası:

Odanın hacmi: V= 22,1 m² x 3,8 m = 84,2 m³

84,2 m³ x 1,22 kg/m³ = 100 kg

CO2 2 adet 50 kg tüp seçilmiştir.

Yangın Sprinkleri Çaplandırma

1 adet sprinkler max. akma debisi 1.8m³/h kabul edilir (kesit hesabından

bulunmaktadır).

1. 2 adet …….. 1” (Akma basıncı 50mSS olarak alınmıştır.)

2. 3 adet ……. 1 1/4”

3. 6 adet ……..1 1/2”

4. 10 adet …….2”

5. 20 adet …….2 1/2”

6. 50 adet …….. 3”

7. 100 adet ……. 4”

Çaplara göre hidrolik hesaplarında akma debisi

3/8” (sprink akış çapı) 1,8m³/h

½” (sprink akış çapı) 2,6m³/h

¾” (sprink akış çapı) 3,6m³/h

1” (sprink akış çapı) 7 m³/h

1 ¼” (sprink akış çapı) 12m³/h

1 ½” (sprink akış çapı) 20m³/h

2” (sprink akış çapı) 35m³/h

2 ½” (sprink akış çapı) 60m³/h

3” (sprink akış çapı) 100m³/h

4” (sprink akış çapı) 140m³/h

Sprinkler Sistemi

Ülkemizde kullanılan Yangın Yönetmeliğine göre

Kapalı otoparklar (TS EN 12845): ORTA TEHLİKE 2

Tasarım yoğunluğu = 5 lt/dak. m²

Koruma Alanı: 144 m²

Madde 92: Sprinkler 2000 lt/dk ve 60 dk su ihtiyacı

Dolaplar 100 lt/dk ve 60 dk su ihtiyacı ilave edilecek.

Madde 93: Tek pompa kullanılması halinde yedek pompa gerekir.

Birden fazla pompa kullanıldığında gerekli kapasitenin % 50 fazlası konulacaktır. Buna göre: 120 m³/h + 6 m³/h = 126 m³/h x 1,5 = 189 m³/h – 5 m³/h (jokerden)

Bu kapasiteyi karşılayacak: 92 m³/h, 90 mSS, 42 kW, 2 adet pompa seçildi. Pompalar şebeke elektriğinden ve jeneratörden ayrı ayrı standartlara göre bağlanacaktır. Pompa grubu dikey tip paket olarak seçilmiştir.

Hidrolik Hesabı

Bir katta araçlara ait 48 adet sprink bulunmaktadır, ilave olarak 16 adet

araç asansörleri için konulmaktadır, kritik olarak araç park yeri sprink sayısı 48 adet alırsak, 48 adet x 1,8m³/h =86,4m³/hx1,5saat akışta=129,6m³/h bulunur. Kullanma suyu ile beraber su deposu hacmi=140m³ seçilmiştir.

- Yangın standartlarında orta tehlike olarak bina tanımlanmaktadır, buna göre su ihtiyacı 2000m³ x 60 dk = 120.000m³ seçilen kapasite uygundur.

Basınç kaybı: 12,28 mSS

Emre amade basın kaybı: 50 mSS

Toplam basınç kaybı: 62,28 mSS

Kot farkı (h): 25 mSS

Toplam: 87,28 mSS

1 adet sprink: 30 lt/dk

1 adet yangın dolabı: 200 lt/dk

2 adet yangın dolabı: 400 lt/dk.

Yangın dolaplarında yassı hortum TS EN671-2 kullanılacaktır. Yangın rezervi yeterlidir.

ζ Değerlendirmesi:

Dirsek : 0,8 T parçası: 1

Çift T parçası: 3 Vana: 0,8 Çekvalf: 1

Havalandırma Sistemi

Otopark Havalandırılması:

Bina alanı: 22 x 25m = 550m²

Yükseklik: 25m

Hacim V◦: 550 x 25m =13750m²

Yangın yönetmeliğine göre hava değişim sayısı 10 defa/h

Duman emişi için gerekli hava miktarı 137500m³/h

Buna göre çatıda beheri 35000m³/h………….. 7,5kw

Aksıya çatı tipi 4 adet aspiratör seçilmiştir. Aspiratör motorları invertörlü olacak ve minimum % 10 ile çalışabileceklerdir. Sıcaklığa göre ayarlanacak aspiratörler hava değişim kat sayısını artırarak sistemi çalıştıracaklardır, işletmeci manüel olarak da değişim sayısını ayarlayacaktır. Çatıdan emilen bu hava 1. Kat döşemesinin dışarıya rastlayan kısmından boydan boya 20 cm genişliğinde U4 filtreli hücrelerden gelecektir, ayrıca kapı, asansör ve v.s. gibi yerlerden kaçak olarak da tamamlayacaktır.

Asansörler Alt Havalandırması:

Parkta 4 adet araç asansörü bulunmaktadır, kenarlardan ve kaçak egzozlardan alttan biriken ağır gazların cebri olarak emilip atılması gerekmektedir. Hesabımızda seri olarak 4 dakikada bir adet araba geleceği ile bir araba için 12m³/h hava emilmesi gerektiğine göre saatte:

180m³/h egzoz edilmesi gerekmektedir.4 adet asansör olduğundan emniyetten iki kat seçilmiştir. 1440m³/h, 25mmSS, 0,25kw.aspiratör konulmuştur.

Diğer Mahallerin Havalandırılması:

Trafo havalandırılması kapalı alanda çok büyük değişim sayısına ihtiyaç duymaktadır. Bunun için mimari ızgaralar ile havalandırma sisteminin çözülmelidir.

Alt Trafo:

10,21 m² x 3 m = 30,63 m³ x 60 defa/h = 2000 m³/h, 5 mmSS

Duvar tipi aksiyal aspiratör seçilmiştir.

Üst Trafo:

22, 1 m² x 3 m = 66,3 m³ x 60 defa/h = 4000 m³/h, 5 mmSS

2 adet Duvar tipi aksiyal aspiratör seçilmiştir.

Lobi:

Lobi alanı: 172m² kabul edilmiştir.

Gereken taze hava miktarı: 172m² x 4,8m x 3defa/h =2500m³/h

Seçilen menfez 4 adet x 640m³/h

Temiz hava miktarı kişi olarak: 50 kişiye tekabül eder ki bu da havalandırmanın uygun seçildiği anlamına gelir. Değerler ABD standardına göre alınmıştır. Bu miktar hava asma tavan detayına göre 4 yerden verilecektir. Ortamdan emilen havadan daha az olarak ortam pozitif basınç altında tutulacaktır. Bu sayede dışarıdan kontrolsüz hava gelmeyecek, hava dışarıya çıkmaya çalışacaktır. Ortamda bulunan ıslak hacimlerden emilen hava miktarı, 500m³/h kabullen alınmıştır, bununla beraber egzoz miktarı 1780m³/h olmuştur. Bu değerler göre ortam % 30 pozitif basınç altında kalacaktır, lobi için planlanan havalandırma sistemi bu koşullar için uygundur. Taze hava santrali psikometrik diyagramı çıkarılmış buna göre V.R.F. 16kW DX batarya konulmuştur. Hava kanalları bina haricindeki bölümde içte 2,5cm. kalınlığında ses izolasyonu yapılacaktır. Santral çok küçük olduğundan ses yutulması ihmal edilebilir. Verici menfezler mimarının uygun gördüğü şekilde seçilecektir. Yalnız boğaz ölçüsü, 30 x 30 cm olacaktır. Islak hacimlerde Ø 10cm emici menfezler kullanılacaktır. Lobi alanı V.R.F. sistemi ile ısıtma soğutması sağlanacaktır. İzmir gibi sıcak olan illerimizde V.R.F. Sistemleri kullanımı hem ekonomik hem kullanımı daha uygundur, sistemde ayrıca iç ünitelerin müstakil programlanması imkânı bulunmaktadır, cihaz COP değeri 3,6 kat sayısına ulaşmaktadır ki, bu doğalgaz sisteminin nerdeyse iki misli ekonomiye tekabül etmektedir. Ayrıca yaz aylarında daha çok lazım olacağı için sistem uygun görülmektedir.