Uzmanlar, Tesisatta Sismik Korumanın Esaslarını Anlattı
TMMOB Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, “Tesisatta Sismik Korumanın Esasları”nı konunun uzmanları ile masaya yatırdı. 7 Nisan 2021 tarihinde online olarak gerçekleştirilen etkinliğin moderatörlüğünü Eren Kalafat yaptı.
Webinara konuşmacı olarak Sismodinamik Müşavir Mühendisler Ltd.Şti.’den İnş. Müh. M Görkem Yıldız “Deprem Riskine Karşı Tasarım Yaklaşım Esasları” başlıklı, Spectra Engineering (İngiltere) ve OSM Sismik adına Okan Sever “Sismik Koruma Yönetmelikleri” başlıklı, OBS Deprem Mühendisliği Çözümleri şirketi adına Dr. Bahadır Şadan “Deprem Yönetmeliğine Göre Sismik Koruma Hesabı” başlıklı ve Uzgur Mühendislik ve Müşavirlik Ltd. Şti.’den Serdar Uzgur “MMO Komisyon Çalışmaları” başlıklı sunumları ile katıldı.
Toplantıda ilk olarak söz alan İnş. Müh. M. Görkem Yıldız, şu bilgileri aktardı: “Bir binada, yerçekimine, depreme, rüzgara ve diğer yük türlerine karşı koyan elemanlar, ‘Yapısal Bileşenler’ olarak adlandırılır. Binaların yapısal sistemi, bir inşaat mühendisi tarafından analiz edilir ve tasarlanır. Yapısal bileşenleri şöyle sıralamak mümkündür: Kolonlar, sütunlar, direkler gibi düşey mesnetler, Makslar, putreller, kirişler, tali kirişler gibi yatay mesnetler, Düşey destek ya da yanal direnç sağlayan taşıyıcı duvarlar, çaprazlar gibi diyagonal elemanlar, zemin ve çatı döşemeleri ile kaplamalar, zemin döşemeleri, geniş ayaklar, kazıklar ile radye, sürekli ve tekil temel sistemleri. Yapısal olmayan bileşenler ise, yapısal bileşenler dışında kalan tüm yapı parçalarını ve içeriğini kapsar. Bu bileşenler genellikle mimarlar, makine mühendisleri, elektrik mühendisleri ve iç mimarlar tarafından belirlenir. Bununla birlikte bina tamamlandıktan sonra tamamen mülk sahipleri veya kiracılar tarafından satın alınmış ve kurulmuş olabilirler. FEMA-74’te yapısal olmayan bileşenler üç ana kategoriye ayrılmıştır: Mimari Bileşenler, Mekanik, Elektrik ve Sıhhi Tesisat Bileşenleri ve Mobilya, Eşya ve Ekipmanlar. Genel olarak ticari bir binada, yapısal bileşenlerin maliyeti toplam inşaat maliyetinin ortalama % 15-25’ini oluştururken, yapısal olmayan bileşenlerin toplam inşaat maliyetindeki payı %75-85 seviyesindedir. Hareketli bölmeler, mobilyalar, ofis ekipmanları veya tıbbi ekipmanlar gibi bina sakinlerine ait içerikler, risk altındaki önemli ilave değerlerdir. Bu maliyetler kıyaslandığında, çoğu ticari binadaki en büyük sermaye yatırımının yapısal olmayan sistemler ve içerikler olduğu görülmektedir. Depremte yer sarsıntıları, yapısal olmayan bileşenlere dört ana şekilde zarar verir: Atalet veya titreme etkileri kaymaya, sallanmaya veya devrilmeye neden olur, bina deformasyonları, birbirine bağlı yapısal olmayan bileşenlere zarar verir, ayrı yapılar arasındaki ayrılma veya çarpışmalar, bu yapıların birinden diğerine geçen yapısal olmayan bileşenlere zarar verir ve son olarak, bitişik yapısal olmayan bileşenler arasındaki etkileşim hasara neden olur. Bir bina deprem sırasında sallandığında, binaların tabanı tipik olarak zemine göre hareket eder. Tüm bina ve temel seviyesi üzerindeki içerikleri onları temelin hareket yönünün tersi yönde ileri geri iten atalet kuvvetlerine maruz kalır. Genel olarak, binanın kütlesi arttıkça, deprem ivmeleri veya depremin büyüklüğü arttıkça ya da yapı temelinden daha yükseklere çıktıkça deprem etkileri büyür ve buna bağlı olarak eylemsizlik kuvvetleri de daha büyüktür. Hareketleri sınırlandırılmamış veya az sırırlandırılmış parçalar, bir deprem etkisine maruz kaldığında, atalet kuvvetleri onların kaymalarına, sallanmalarına, diğer nesnelerle çarpışmasına ya da devrilmesine neden olur. Bir deprem sırasında binaların yapısal elemanları, deprem kuvvetleri etkisiyle deforme olabilir, bükülebilir, esneyebilir veya sıkışabilir. Her bir katın yüksekliği boyunca gerçekleşen deformasyonlar (kat ötelenmeleri) bir cm ila birkaç cm arasında değişiklik gösterebilir. Binalar deforme olduğunda kolon ve duvarlar da deforme olur. Böyle bir durumda yapıya rijit olarak bağlanmış pencereler ve bölme duvarlar da çatlar. Bu unsurlar çatladıklarında düzlem dışı atalet kuvvetleri bu elemanların yerlerinden çıkmasına, düşmesine dolayısıyla da yaralanmalara sebebiyet verebilir. Yapısal olmayan hasarların bir başka nedeni de bitişik yapısal sistemler arasındaki genleşme derzleri ya da boşluklarda yaşanan çarpışmalar veya farklı yöne hareketlerdir. Yapıların birbirinden bağımsız olarak hareket etmelerine izin veren iki bina arasındaki boşluğa ‘Sismik Boşluk’ denir. Sismik boşluklar ya da genleşme derzlerini geçen parçalarda yaşanan hasarlar, yaygın bir deprem hasarı türüdür. Aydınlatmalar, borular, iletim hatları, yangın söndürme hatları, ısıtma havalandırma ve iklimlendirme kanalları, bölme duvarlar ve döşemelerin hepsi beklenen deprem etkisi altında iki yapının birbirine göre farklı hareketini temin edecek şekilde detaylandırılmalıdır.” Sunumunda can güvenliği, mal kaybı ve işlev kaybı konularına da değinen Yıldız, mevcut bina lar için yapısal olmayan risklerin azaltılması hususunda da şunları dile getirdi: “Tasarım çözümlerinin seçimi, proje için kararlaştırılan kapsam ve hedeflerle tutarlı olmalıdır. Bazı tasarım çözümleri bina yönetmelikleri dikkate alınmadan ve mühendislik gerektirmeden uygulanabilir. Diğer tasarım çözümleri ise tümü performansa dayalı tasarım yöntemleri içeren yönetmelik ve standartlara dayanır.”
Daha sonra söz alan Okan Sever ise sunumunda Sismik Koruma Yönetmelikleri hakkında detaylı bilgiler aktardı. Sever, Türkiye, Avrupa ve Amerika’daki Sismik Koruma Yönetmelikleri’ni kıyaslayarak değerlendirdi, tercih edilmesi gereken Deprem Tasarım Kılavuzları, test ve sertifikalar ile ilgili de ayrıntılı bilgi verdi.
Okan Sever’in hemen ardından İnşaat Mühendisi ve Deprem Yüksek Mühendisi Dr. Bahadır Şadan, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre Sismik Koruma Hesabı’nın nasıl yapılacağı ile ilgili detaylı bilgileri aktardı.
Webinar, TMMOB MMO İstanbul Şubesi’nden Serdar Uzgur’un, MMO Komisyon Çalışmaları hakkında bilgileri paylaşması ve katılımcıların sorularının yanıtlanması ile sona erdi.
Webinarı tekrar izlemek için: https://www.youtube.com/watch?v=yBt1Hbrcje8
