TÜYAK Web Seminerinde Alışveriş Merkezlerinin Yangın Riski Değerlendirildi
19 Temmuz Salı günü düzenlenen TÜYAK (Türkiye Yangından Korunma Vakfı ve Derneği) tarafından düzenlenen web seminerde “Alışveriş Merkezlerinin Yangın Riski Açısından Değerlendirilmesi” konusu ele alındı. Hikmet Akın moderatörlüğünde düzenlenen seminerde Yüksek Makine Mühendisi Muammer Akgül, ilgiyle izlenen bir sunum gerçekleştirdi.
Kent yaşamının “olmazsa olmaz” parçası haline gelen AVM’lerde yeme-içme alanlarının genellikle üst katlarda konumlandırılmasının, yangın halinde itfaiyenin müdahalesini de güçlendirdiğine dikkat çeken Akgün sunumunda şu bilgilere yer verdi: “Yemek katlarında bulunan mutfak davlumbazları ve kanallarının temizliği, periyodik kontrol ve bakımları çok sıkı bir şekilde yapılmalıdır. Mart 2022 itibarıyla ülkemizde 453 adet AVM bulunmaktadır ve bu sayının yıl sonuna kadar 500’ü bulabilmesi beklenmektedir. Bu sayının kontrolsüz bir şekilde artması, özellikle yemek katlarında bulunan mutfak davlumbazların ve yağlı kanal sistemlerinin taşıdığı yangın riski açısından, sıkı denetim gereğinin önemine daha fazla dikkat çekmektedir.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik içinde ‘yağlı kanal’ ibaresi bulunmamaktadır. Aynı yönetmelikte davlumbazlar bahsi sadece ‘Mutfaklar, Çay Ocakları’, Alışveriş Merkezleri konusu ise yine ‘Mutfaklar ve Çay Ocakları’ ile ‘Sesli ve Işıklı Uyarı Cihazları’ ve ‘Sabit Boru Tesisatı ve Yangın Dolapları’ bölümlerinde geçmektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Baca Temizleme ve Denetim Yönetmeliği’nde baca ve yağlı kanal temizliği hakkında detaylı bir bilgi mevcuttur. Konuyla ilgili çalışacak firma kriterleri ve uygulama bilgisi detaylı olarak verilmiştir. Diğer belediyeler de denetimlerini bu yönetmeliğe göre yapmaya çalışıyor.
2021 yılının 3. çeyreği verilerine göre AVM’lerde yağlı kanal sistmi kullanan işletme sayısı sadece İstanbul’da 2146’dır.
Alışveriş Merkezlerinde bulunan yağlı kanal sistemlerinin belirli aralıklarla temizlenmesi, kontrollerinin yapılarak hangi sıklıkla temizlenmesi gerektiğinin belirlenmesi, her bir gıda işletmesinin çalışma şekline ve yoğunluklarına göre farklı bir plan oluşturulması gerekmektedir.
Klasik yağlı kanal sistemi; davlumbazlar, yağ tutucu filtreler, emiş ağızları, yatay ve dikey kanallar, fan, fan hücresi, atış ağzı ve kaset filtreden oluşur. Bu kısımlarının her birinin temizliği titizlikle yapılmalıdır.
Yeni kurulan endüstriyel mutfaklarda alternatif olarak kullanılan yağlı kanal sistemlerinde; davlumbazlar, yağ tutucu metal filtreler, emiş ağızları, yatay kanallar, elektrostatik filtre, karbon filtre, fan, fan hücresi, atış ağzı ve opsiyonel olarak dikey kanallar bulunmaktadır. Tüm birimlerin temizliği periyodik olarak yapılmalıdır.
Bu sistemlerde özellikle elektrostatik filtreden sonra hatta yağ yürümediğinden temizlik işlemi daha kısa sürede yapılmakta, yağın tüm tesisata yayılmaması nedeniyle yangın riski sadece belirli bir noktada toplanmaktadır. İstisnai haller dışında paslanmaz çelikten mamul davlumbaz ve kanallar, kimyasal köpük sıkıp bekleme süresinin ardından yıkanmakta, durulanmaktadır. Davlumbaz kirlilik durumuna göre telle ayrıca temizlenmesi de gerebilmektedir. Elektrostatik filtreler koku ve duman partiküllerini tutmak üzere tasarlanmıştır.
Elektrostatik fitrede kirli duman gazı ilk olarak ön filtreden geçer. Bu sayede büyük partiküller gözenekli yapıya takılarak tutulur. Geriye kalan 10 ile 0,1 mikron büyüklüğe sahip kirleticiler iyonizer yükleyicide negatif elektrik yükü ile yüklenir. Toplayıcı hücreden geçen negatif yüklü parçacıklar pozitif yüklü plakalar sayesinde çekilerek toplanır. Zamanla biriken bu parçacıklar plakalardan süzülerek yağ tavasında birikir. Son metal filtre, ön metal filtre ile aynı özelliktedir. Cihaz kapatıldığında iyonizasyon bölümü veya toplayıcı hücre bölümünden kopabilecek parçacıkların, cihazın tekrar çalışması eesnasında fan hücresine geçişini önlemek amacı ile kullanılmaktadır. Bu uygulama sonrasında kanal sistemine yağ ve koku geçişi olmadığı için daha kısa dikey hat uygulamaları yapabilmek mümkündür. Bununla birlikte bu uygulama sonrasındaki kanal sisteminin yangın riski en aza inebilmektedir.
Aktif Karbon Filtreler; gaz halindeki kokuları kontrol altında tutmak amacıyla kullanılır. Karbon, gözenekli yapısı nedeniyle bünyesinden geçen gaz kokuları absorbe eder. Bu sistemlerin dezavantajı, hızlı bir şekilde yapılarının doyması ve her sene değiştirilmesi gerekliliğidir. Bunu engellemek için ozon bazlı sistemlerle aktif karbon yüzeyinde biriken koku moleküllerini oksitleyerek karbon filtrelerin kullanım süreleri uzatılabilmektedir.
Klasik yağlı kanal sistemlerinde en hızlı kirlenen bölüm fan ve fan hücresidir. Çekişin kuvvetli olması, yağların kanal içinde tutunmasını engelleyip fana ulaştırmaktadır. Ortamdaki hava sirkülasyonu da bu yağların çok çabuk kuruyarak katılaşmasını sağlar. Bu yüzden fan ve fan hücresi, sistemde karşılaşabileceğimiz en sert ve çok yağa sahip bölümlerdendir. Alternatif sistem olan elektrostatik filtre uygulamalarının yapıldığı yerlerde bu kısımların temizleme sıklığı çok daha azdır.
Atış ağzı temizliğinde de kimyasal ile köpükleme, beklemenin ardından yıkama ve durulma yapılmaktadır.
Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği gereğince tüm yangın riski olan mahallerin sorumluluğu itfaiye kuruluşlarındadır. Özellikle ciddi yangın riski oluşturan yağlı kanallar ile ilgili mevzuatlarda herhangi bir ibare bulunmamaktadır. Özellikle Büyükşehir Belediyeleri bünyesinde bulunan denetim ve kontrol birimlerinin, bacalar konusunda kısmen çalışmaları olmasına rağmen yağlı kanallar konusunda yetersizdir. Bazı itfaiye birimleri baca ve yağlı kanal temizliği konusunda özel firmaları yetkilendirerek bu boşluğu doldurmaya çalışmaktadır. Bunun dışındaki itfaiyelerde yetkilendirme konusunda faaliyet bulunmamaktadır. İtfaiyelerce yetkilendirilen firma sayısının ise AVM’lerde bulunan restoran sayısı ile kıyaslandığında yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu da yeterli temizlik ve denetimin yapılamadığını düşünmemize yol açmaktadır. Ayrıca bu kanalların temizliğini yapan firmaların işleri vasıflı ve belgelendirilmiş personel ile yapmamaları da yangın riski açısından bir tehdit unsurudur. Klasik veya alternatif yağlı kanal ve baca temizliğinde, kontrolünde ve kayda alınmasında mesleki yeterlilik belgesi olan personeller görev almalıdır. Kayıt altına alınan işlem bilgileri itfaiyelerle paylaşılmalıdır. Yapılan işlere ait temizlik periyotlarının çok iyi belirlenmesi ve en azından yılda bir kez ülke genelinde yapılan işlerin denetlenmesi, yapılan denetimlerin sonucunda uygunsuz iş yapan firma ve/veya personelin yetki belgelerinin iptali sonucunda potansiyelyangın riski en aza indirilebilir.”
Web seminer katılımcı sorularının yanıtlanması ile son buldu.
