Konfor ve 1.Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi
Ülkemizde giderek çok katlı ve çok büyük hacimli yapıların yapılmaya başladığını, hizmete sokulduğunu görüyoruz.50 katlı yapılar, 3000-5000 kişilik diskotekler, çok lüks konutlar...
Bu makalenin yazarı, deneyleyemediği için umuyor ki, bu yapıların görkemli üç boyutu yanında, insana hizmet edecek hava kalitesi, hava hızları, sıcaklık dağılımları gibi özellikleri içeren konforun da yeterince dikkate alınmış olmasıdır. Bu satırların yazarı gördüğü için biliyor ki, diğer yapılarda olduğu gibi, yüzlerce öğrencinin öğrenim gördüğü sınıflarda, yemek yediği kafeteryalarda, bunlar hiç dikkate alınmamaktadır. Bu durumun en önemli nedeni ülkemizde ilgili zorunlu stan-dardların geliştirilmemiş ve uygulamaya sokulmamış olmasıdır. Bir başka neden ise dilimize ithal edilmiş konfor kelimesinin çoğunlukla, yine ithal "lüks" kelimesi anlamında algılanmasıdır. İçinde bulunduğu durumdan-kısa veya uzun bir zaman diliminde-rahatsız olmama- etkilenmeme olarak tanımlanabilecek konfor hissi insanı, aksine etkilere karşı tedbirler almaya yöneltir. Bu tanım politikadan, güncel yaşamın en küçük aktivitesine kadar her alanda geçerlidir. Klasik davranışların ve sistematik olmayan gelişmelerin dışında, bugün insanları konfor şartlarını daha titizlikle oluşturmaya ve bu konuda daha detaylı araştırma yapmaya yönelten üç ana neden vardır. Bunlar konfordan vazgeçmeden enerji tasarrufunu gerçekleştirmek, daha soğlıklı yaşamak ve özel aktivitelerde insan yaşamını sürdürmektir.
Mühendisler çok uzun bir zamandır, yapıların ısıtılması ve soğutulması içni tasarım yapmakta ve bu tasarımlara göre konfor sistemlerini oluşturmaktadırlar. Ancak bu sistemler genellikle, belli bir sıcaklığı sağlamak üzere aşırı büyük yapılmışlardır. Son yirmi yıllık zaman dilimi içerisinde, enerji maliyetlerinin giderek artması, enerji tasarrufu yapmak amacıyla tasarımcıları konfor şartları üzerinde-daha hassas durmaya yöneltmiştir. Bu yönelim konfor üzerindeki araştırmaları da hızlandırmıştır. Konforu tanımlayan alan yeterince bilindiği taktirde, konfor sağlayan sistem parametrelerinin değiştirilmesi ile enerji tasarrufu yapmak mümkündür. Int-Hout'un yaptığı çalışma bu son konudaki örneklerden [1,2] biri olarak verilebilir. Int-Hout iklimlendirme sistemlerinde düşük sıcaklıktaki havanın kullanılmasıyla, konfor şartlarının ve istenilen iç hava kalitesinin sağlandığını, ayrıca hem işletme hem de yatırım maliyetleri-nindüştüğünü göstermiştir [1], İnsanlar çevresel etkilerden korunmak amacıyla, içinde yaşadıkları yapıları yaratırken, kendilerini rahatsız, hatta hasta edecek ortamları da oluşturmaktadırlar. Son onbeş yıl içinde belirlenen ve yapay havalandırmanın olduğu yapılarda ortaya çıkan "hasta bina sendromu (sick building syndrome)" ve "lejyoner hastalığı (legionaire's disease" bu olgunun örneklerinden ikisidir [3]. Yetersiz havalandırma, zayıf işletme ve bakım, iç kirlilik kaynaklan gibi neenlerle doğan iç hava kalitesizliğinden gelen, şiddeti ve medikal geçerliliği doktorlarla bilim adamları arasındaki alanda kalan konfor şikayetleri, artık gelişmiş ülkelerde mahkemelerin konusu olmaya başlamıştır(4).
Bu yüzden binalarda yapay olarak yaratılan mikroklimaların oluşturduğu konfor şartları planlama, tasarım, işletme ve bakım esnasında önemle üzerinde durulması gereken bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Uzay çalışmaları, derin denizlerde yaşama, biosfer gibi uygulamalar, insanların konfor şartlarının tüm limitleri ile bilinmesini zorunlu kılmaktadır. Geleceğin dünyasının temel tasarım parametreleri bu çalışmalarda ortaya çıkarılmaktadır. İnsan konforunu belirleyen parametrelerin değişim aralıkları ve bu parametrelerin belirlediği alanlar üzerinde yapılan araştırmalar, bugünkü modern otomatik kontrolün temel giriş değerlerini oluşturmaktadır. Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme tesislerindeki otomatik kontrolün kısa bir tarihçesini veren Nelson'un [5] belirttiği gibi, "kimin kime hizmet ettiği bilinmeyen" ilk soba-insan ilişkisinden çok sonra, basit yaylı termostat ve baca damperi icat edilmiştir. Bu buluş, sobanın ısıttığı hacimdeki sıcaklığı istenilen seviyede tuttuğu gibi, üşümesin diye sobanın yanışını sürekli takip insana da sobaya karşı biraz daha ilgisiz kalabilme imkanı tanıyarak ısıl konforun dışındaki bir konforu da kendisine vermektedir. Günümüzde ise, insan konforunu sağlamak üzere 400 mikroişlemcinin kullanıldığı deneme evleri yapılmakta [6] ve bu çalışmaların getirdiği yeniliklerin de kısa bir zaman sonra yaşamamıza gireceği gözlenmektedir.
Basit yaylı termostatın da 400 mikro işlemcili sistemin de istenilen konfor sağlayabilmesi için bilinmesi gereken şey, konfor alanlarının tanımlarıdır. Konfor şartlarının belirlenmesi ve uygulamada ortaya çıkan konfor alanlarının değerlendirilmesi, konforun içerdiği rasyonel olmayan öğelerden dolayı çok zordur. Bu alandaki günümüz araştırmaları hem laboratuar çalışmalarını [7.8,9], hem de alan çalışmalarını içermektedir [2,10]. Laboratuar düzeyinde yapılan konfor araştırmalarında yaratılan yapay ortamlarda, gerçek çalışma ve yaşam koşullarındaki insan aktivitelerinin gerçekleştirilememesi araştırma sonuçlarını etkilemektedir. Bu yüzden teorik ve deneysel çalışmalardan çıkan modellerin gerçek alan denemeleri ile sınanmasının zorunlu hale geldiği görülmektedir [10]. Daha önce belirtildiği gibi. konfor tanımı, politikadan, güncel yaşamın en küçük aktivitesine kadar her alanda geçerlidir. Ülkemizde bugün bizler, Makina Mühendisleri olarak, bir başka konforsuzluğu yaşıyoruz. Çok sağlıklı düşünmeden çıkarılan yasalarla, mühendislik eğitiminin ciddiliği göz ardı edilerek, başka alanlara yönelik eğitim görmüş insanlara, mühendis etiketi alma imkanının yaratıldığı günümüz Türkiyesinde, mühendislik eğitiminin bile eksikliğini görme ve sıkıntısını yaşama konforsuzluğu içindeyiz.
Makina Mühendisliğinin bir alanı olan Tesisat Mühendisliğinde, eğitim ve uygulamalar açısından çağdaş bilgi ve teknolojiyi, henüz yeterince ve yaygın olarak ülkemize aktaramamış olmak bizleri rahatsız ediyor. Ayrıca hiç şüphesiz, metreküp başına kilokalori hesabı ile ısıtma uygulamaları yapmak, mesleğimizin küçümsenmesi için cesaret veriyor. 15-17 Nisan 1993 tarihlerinde Makina Mühendisleri Odası tarafından İzmir'de düzenlenen 1. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi bir başlangıç olarak, gerek çağdaş bilgi ve teknolojinin aktarılacağı oturumları, gerek tesisat mühendisliğinim sorunlarının tartışılacağı üç paneli [EK] içermesi ile, eksikliğini hissettiğimiz konforu getirmeyi amaçlıyor. Rahatlığını şimdiden hissettiğim bu konforun, insanlarımıza daha yaraşır hacimler yaratmanın mutluluğunu da biz Makina Mühendislerine getireceğine inanıyorum.
KAYNAKLAR
[1] INT - HOUT. D. "Low Temperature Air, Thermal Comfort and Indoor Air Quality", ASHRAE Journal May. 1992. [2] WHEELER. A.. E. "Energy Conservation and Aceptable Indoor Air Quality". ASHRAE Journal April, 1992.
[3] HODGSON. M., J. and HESS, C, A. "Doctors. Lavvyers and Building Associated Diseaes", ASHRAE Journal February, 1992.
[4] ROSE. S. "Emerging Legal Concerns in Indoor Air Quality" ASHRAE Journal February. 1992. [5] NELSON, L.. W. "Residential Comfort". ASHRAE Journal January, 1989.
[6] BEGLINGER,V. and NVERNER.W. "Intelligent Buildings. Innovations and Trends". Sulzer Technical Review, 1/1992.
[7] FAHRNI, H. "Heating and Air Conditioning Test Facilities". Sulzer Technical Review, 4/1986.
[8] ZOLL1NGER. H.. J. "Energy -Relevant Air Flows in Building". Sulzer Technical Review. 2/1988.
[9] SCHACHENMANN, A. and WISS, D. "Numerical Calculations of Room Air Currents and Comparison with LDA Measurments Under Free and Forced Convection", Sulzer Technical Revievv. 1/1990.
[10] BRAGER.G.,S. "Using Laboratory - Based Modelsto Predict Comfort in Buildings". ASHRAE Journal April. 1992.
EK 1
Kongreye davetli konuşmacılar ve bildiri konuları *
ALTIN, Yılmaz : Toz Emme ve Toz Tutma Tesisatı
ARISOY, Ahmet : Bina İçi Pis Su Borularının Havalandırılması
BAYER, Selçuk : Isıtma Havalandırma Klima Sistemlerinde Otomatik Kontrol
BEŞER, Erkut : Isı Pompalı Sistemler
BÖLÜKBAŞI, Sami : Yüzme Havuzu Tesisatı
DÖLEN, Özhan : Deniz Suyu İle Balık Üretme Çiftliği Tesisatları
ERTAŞ, Erol : Endüstriyel Tesislerde Teknik Gaz Tesisatları
GARİH, Üzeyir : Türkiye'de Tesisat Mühendisliği. Dünü-Bugünü-Yarını
GARİH, Üzeyir : Ağır Sanayi Mamullerinin İhracatının Geliştirilmesi
GENCELİ, Osman F. : Evoporatif Soğutma Özellikleri ve Uygulaması
GÜNGÖR, Ali : Enerji Geri Kazanım Sistemleri
GÜRSES, Ali Ç. : Isıtma ve İklim Sistemleri Yük Hesabı Yöntemleri
HELVACI, Ali: Tesisat Mühendisliği Uygulama Şartnameleri
HİÇSÖNMEZ, Akdeniz : Tesisat Akışkan Ana ve Branşman Hatlarında Debi Ayarı İçin Kullanılan Sistemler
İLKEN, Zafer : Yük Hesabına Esas Malzeme Özelliklerinin Belirlenmesi Standartları
İŞBİLEN, İbrahim : Buz Pateni Soğutma Donma Tesisatları
KENTOĞLU, Sinan : Tütün Endüstrisinde Hava Şartlandırma
KOLAK, Turan : İklimlendirmede Zonlama
KORUN, Bedi : İklimlendirme Sistemlerindeki Soğutma Grupları Tipinin Seçim Esasları
KÜÇÜKÇALI, Rüknettin : Yapılarda Tesisat İşletme Projesi ve Maliyeti
OKUTAN, Celal : Yüksek Yapılarda İklimlendirme ve Zonlama
ÖNEN, İhsan : Merkezi Şehir ve Bölge Isıtma Sistemleri
ÖZEN, Zafer : Medikal Gaz Tesisatları
ÖZGÜR, Doğan : Konutlarda ve Ticari Yapılarda Doğal Gaz Tesisatı Projelendirilmesi
ÖZKAYALAR, Mustafa : Yüksek Yapılarda Sıhhi Tesisat
PELİN, Ener : Hastanelerde İklimlendirme
SELÇUK, Yaşar : Yurtdışı Tesisat Mühendisliği Hizmetleri
TOKSOY, Macit: Isıl Konfor
YAŞA, E.: Yangın Tesisatları
YILMAZ. İ. : Bilgisayar Destekli Tesisat Tasarımı
Bildiri Sunanlar ve Konuları *
ACAR, M.: Atık Su Geri Kazanım
SELBAŞ M. Sistemleri ve Örnek Bir Uygulama
ALNIPAK, B.: Soğutma Kulesi Tasarımında Etkin Olan Dış Ortam Koşulları ve Diğer Faktörler
GÜNERHAN. H. : Güneşli Su Isıtıcılarının Bilgisayar Yardımıyla Hesabı
KILIÇ, E.: Hastahane İklim lendirme Sistemleri İçin Filtre Seçim Kriterleri
MERTOĞLU. O. : Jeotermal Isıtma Sistemleri Dizayn Kriterleri ve Uygulamalar
UZUNLAR, M.Ş.: Buhar Tesislerinde Ek Yatırımların İrdelenmesi
ÜNLÜ, C.: Boru Armatürleri ve Seçimi
YAKIT, A.K.: Isı Geri Kazanım ve diğerleri Sistemleri Enerji Korunum Pot. ve İsparta İlinde Kombine Bir Uygulama
* Tüm bildiriler Kongre bildiri kitabı içinde tam olarak yer alacaktır. Bildiri kitabı Kongre öncesinde, katılanlara dağıtılacaktır.
EK 2
1. Panel : Profesyonel Tesisat Mühendisliği TANIMI - SORUMLULUKLARI- İŞLEVLERİ -HUKUKİ DURUM
Yönetici : Mak. Y. Müh. Celal OKUTAN Panelistler : Mak. Y. Müh. Tamer ATAUZ, Mak. Y. Müh. Akdeniz HİÇSÖNMEZ.Mak. Müh. Ethem ÖZBAKIR, Mak. Y. Müh. Numan ŞAHİN, Prof. Dr. Macit TOKSOY
2. Panel: Tesisat Mühendisliği TASARIMCI-MALZEME-İMALATÇISI-UYGULAYICI-DENETİCİ-KULLANICI
Yönetici: Mak. Y. Müh. Ener PELİN Panelistler: Mak.Müh. Tarık AK-TÜCCAR, Mak.Müh. Burhan AK-YILDIZ, Mak.Müh. Renan HOŞ GÜR,Mak.Y.Müh. Mehmet YAVUZ
3. Panel: Tesisat Mühendisliği Eğitimi
Yönetici:Prof.Dr. Rüknettin OSKAY Panelistler : Mak.Y.Müh. Hasan BULGUN, Prof.Dr. Osman F. GEN-CELİ, Prof.Dr. Ali Çetin GÜRSEK. Doç.Dr. Mehmet SELÇUK. Prof.Dr. Tuncay YILMAZ
Prof. Dr. Macit TOKSOY
1949 Ödemiş-İlkkurşun doğumlu. 1967'de Manisa Lisesi'ni, 1972'de İstanbul Teknik Üniversitesi'ni bitirdi. Ege Üniversitesi'nde Doktora yaptı. 1985'de Doçent, 1991'de Profesör oldu.
1978-1980 senelerinde North Carolina State University'de Misafir Asistan Profesör olarak çalıştı, Profesör Dr. Necati Özışık ile birlikte üç araştırma projesi yürüttü. Analitik Isı Transferi, Endüstriyel Enerji Problemleri ve Eğitim Sorunları en çok çalıştığı alanlar. Deneysel çalışmalara çok ilgi duyuyor. Ancak ülkemizde deneysel çalışmaların çok güç gerçekleştirildiği görüşünde.
