Sistem Regulasyonu için Otomatik Kontrol Vanaları
Seviye, basınç ve akış gibi parametrelerin otomatik kontrolü için bazı cihazlar kullanılmaktadır. Genellikle bunlar vana, özellikle de otomatik kontrol vanalarıdır. Kelime anlamıyla otomatik, sahip olunan enerji ile kendiliğinden hareket, kontrol ise bir olayın belirli sınırlar içinde olması için gerekli düzenleme işidir. Otomatik Kontrol Vanası, bu tanımlardan bir adım daha öne çıkar. Bu süreçte, tamamen insan faktörünü ortadan kaldırır.
PLC (Programmable Logic Control'ler) ve çeşitli elektrik ve elektronik cihazlarla pnömatik veya elektrik motoruyla tahrik edilen vanalara kumanda etmek suretiyle bir düzenleme sürecini gerçekleştirmek mümkündür. Fakat burada kullanılan cihazların maliyetlerinin pahalı olması, sistemin basınçlı hava veya elektrik gibi ek enerjilere gereksinim duyması, özellikle bu kaynaklarının temininin zor hatta imkansız olduğu uygulamalarda büyük dezavantaj yaratmaktadır. Yerleşim birimlerinden çok uzaktaki bir su deposunun seviye kontrolü, veya seviye farkından dolayı artan basıncın düşürülmesi gibi örnekler çoğaltılabilir. Oysa, tamamen hidrolik prensiplere dayanarak çalışan diyaframlı tip otomatik kontrol vanaları,başka bir enerjiye gerek duymadan istenen fonksiyonları yerine getirirler. İsteğe göre oluşturulacak pilot kontrol dev-resiyle, birden fazla fonksiyonu aynı vana gövdesinde yerine getirmek mümkündür. Bu vanaları elektrik sinyalleri ile uzaktan kumanda etmek veya limit-switch'ler yardımıyla bir kontrol paneline elektriki sinyaller iletme olasılığı vardır. Bu nedenle bu tür vanalarda çözümler çok esnektir. CLA-VAL firmasının 1936 yılında geliştirdiği bu model vanalar üç ana parçadan oluşur:
-Gövde, değiştirilebilen gövde yatağı, düz veya köşe tip.
-Gövde kapağı, değiştirilebilen kapak yatağı.
-Diyafram düzeneği, vananın hareketli tek parçası.
Sistemin isteklerini sağlayacak şekilde tasarlanacak pilot devresi, ana vanaya kumanda ederek vananın tamamen açılıp kapanmasını veya açılıp kapanarak bir modülasyonun gerçekleştirmesini sağlar. Ana vananın çalışma prensibi aşağıda gösterilmiştir.
MODÜLASYON KONTROLLARI
Vananın Açılması (Şekil 1)
Modülasyon kontrol vanası, kısıtlayıcının debisinden daha fazla akışkanı kumanda odasından tahliye edecek şekilde açılırsa, kumanda odasındaki basınç azalacağından vana açılır.
Vananın Kapanması (Şekil 2) Modülasyan kontrol vanası pilot devresini yeteri kadar kapattığı zaman, gelen akışkan kumanda odasındaki basıncı yükseltir. Böylece, hat basıncından dolayı oluşan açma kuvveti yenilerek vana kapanır. Vananın Kısılması (Şekil 3) Ana vana, modülasyon kontrol vana-sındaki değişikliklerle etkileşimi sonucunda açılıp, kısılarak modülasyonu gerçekleştirir. Denge noktasında, ana vananın açılma ve kapanma kuvvetleri, vanayı dengede tutar. Bu denge vanayı kısmen açık tutar, fakat kontrol şartlarındaki en ufak değişikliğe karşı konumunu yeniden ayarlar ve anında bu değişime karşılık verir.
MODÜLE EDİCİ OLMAYAN KONTROLLAR (AÇMA/KAPAMA) (Şekil 4)
Bu tür kontrollar, "modüle edici olmayan" diye adlandırılır. Çünkü vana, bu hallerde kısmi açık konumda bulunamaz.
Her hangi bir konum için bir kez kontrol sinyali verildiğinde, akışkan kumanda odasına veya buradan dışarıya doğru akarak vanayı ya tam olarak açar ya da sıkı bir şekilde kapar.
Gürsel ŞEN / ÇAKMAK A.Ş.
1960 İstanbul doğumlu olup, 1978 yılında Kadıköy Anadolu Lisesi'ni, 1982 yılında ise İTÜ Makina Fakültesini bitirdi. Yüksek lisansını İ.Ü. İşletme İktisatı Enstitüsü'nün yanısıra İ.Ü. İşletme Fakültesinde Üretim Yönetimi Ana Bilim Dalı'nda tamamladı. 1983-1988 yılları arasında ENKA grubuna bağlı Yapı Sistemleri A.Ş.'de öngerilimli beton uygulamaları konusunda yurt dışı şantiyelerinde uzman olarak görev yaptı. Yurda döndükten sonra elektromekanik alanında taahhüt ve temsilcilik faaliyetleriyle serbest çalışmaya başlamış olup şu anda Çakmak Yapı Malzemeleri ve Dış Ticaret A.Ş.'de Genel Müdür Yardımcısı olarak sulama, gaz ve su temin ve dağıtım sistemleri, otomatik kontrol vanaları konularında çalışmalarına devam etmektedir.
