Hvac sistemlerinde akustik (2)

 Bir mahalde toplam mahal absorbsiyonu, ses kaynağından uzaklığa ve yön faktörüne bağlı olarak aşağıdaki şekilde değişir.

Örnek olarak 50 m2 sabine'ye sahip olan bir mahalde, yön faktörü (Q=8) alınırsa ve ses kaynağından 6 metre uzaklıkta, ses gü-cü-ses basıncı (Lw-Lp)=10dB olacaktır. Lp-Lw=10 log (Q/aJir+4/A)

?Q-Yön faktörü

?r- Ses kaynağından uzaklık (m)

?A- Eşdeğer absorbsiyon alanı (m2 sabine).

Eğer birden fazla ses kaynağı söz konusu ise toplam ses gücünü veya ses basıncını elde edebilmek için   logaritmik  toplama  yapılması gereklidir. Bu durumda 2 hal söz konusudur.

a.  Eğer  ses  kaynaklarının  seviyeleri   (ses   gücü   veya   ses   basıncı) aynı ise veya (n) adet ses kaynağı varsa, toplam ses seviyesi Lt=10 log nlOL1/1° (dB) veya Lt= 10 log n + Ll    (dB)

?Ll  - Ses kaynaklarından birinin seviyesi.

?Lt - Toplam ses seviyesi formülden  hesaplanabilir  veya  logaritmik   hesap   yapmayı   sevmeyenler   aşağıdaki   diyagramı   kullanılabilirler.b. Eğer ses kaynakları  birbirinden farklı  seviyelere  sahipseler toplam ses   seviyesi   (L2>L1   olduğu sayılarak).

L1-L2

Lt=L2+10 log (1 + 10 ) (dB)

ile  hesaplanabilir.  Veya  aşağıdaki diyagramdan yararlanılabilir.Örnek: 70,73 ve 80dB ses gücüne sahip olan 3  ses kaynağı  düşü lim. Toplam ses gücü ne olur(Hesap sıralamadan bağımsızdır.) 2 ve  3  no'lu diyagramlardan aşağıdaki   iki   önemli   sonuç   hemen görülebilir.

a.Aynı büyüklüğe sahip olan iki ses kaynağının toplamı (3dB)'lik bir artış getirir.

b.İki ses kaynağı arasındaki fark lOdB'den büyükse, pratik olarak bir artış gelmez. (Gerçekte teorik olarak 0.4 dB'lik bir artış olacaktır. Ancak insan kulağı 3dB'den büyük artışları algılar).Şimdiye kadar anlattığımız fiziksel büyüklüklerin yanında sübjektif olan bir büyüklük daha vardır; "İNSAN KULAĞI" (veya insanın duyma özelliği).

Tecrübeler göstermektedir ki, bir ses kaynağının seviyesi (aynı mahal ve aynı zamanda) farklı kişiler tarafından farklı değerlendirilmektedir. Hatta aynı kişi bir ses kaynağının seviyesini aynı mahalde yalnız farklı zamanlarda yine farklı değerlendirmektedir. İnsanın duyma özelliğini etkileyen faktör-çok boyutludur. Bu alanda bugüne değin gerek ölçüm aletleri ve gerekse çeşitli hesaplama yöntemleri ancak yaklaşık çözümler getirmekten ileri gidememiştir. Örneğin 50 dB ses basıncına sahip olan tek bir tonu (belli bir frekanstaki) insan kulağı 1.000 Hz frekansında 50 Phon olarak algılamaktadır. Eğer seviye 50 dB'de tutulup, frekans 200 Hz'e indirilirse, insan kulağı bunu 38 Phon olarak algılamaktadır. İnsan kulağı 500 Hz ile 5.000 Hz arasında tek tonları, nümerik değerine yaklaşık olarak algılamaktadır. 5.000-16.000 Hz arasında daha düşük algılanmaktadır. 16.000 Hz'in üzerindeki frekanslarda in-ı kulağı duyma özelliğini kaybetmektedir.

Yukarıda anlatmaya çalıştığımız dikkate alınarak DIN-Phon eğrileri çizilmiştir. (DİN 5045). Bu sayededir ki, taşınabilir desibel metrelerin yapımı mümkün olmuştur. 1968'den beri DİN 5045 geçerliliğini kaybetmiştir ve onun yerine DİN 45633'e göre; A bandına göre değerlendirme dB (A) B bandına göre değerlendirme dB (B) C bandına göre değerlendirme dB (C) kullanılmaya başlanmıştır. Bunlardan en çok kullanılanı dB (A)'dır. dB (B) hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. dB (C) ise uçak gürültü analizlerinde kullanılmaktadır. (Hatta bir dördüncü değerlendirme bandı olan dB (D)'de mevcuttur. Kullanılan ölçüm cihazlarında bu değerlendirme bantlarına göre ölçüm yapılmaktadır. Yani ölçülen ses basıncı seviyelerinden her frekansta, ona tekabül eden değerler çıkartılmaktadır. Örneğin (A) bandına göre ölçüm yapıldığında cihazın filtreleri 63 Hz'de 26.2 dB çıkartacak şekilde öngörülmüştür. Böylece insan kulağının hassasiyeti simule edilmeye çalışılmaktadır. Buraya kadar fazla detaya girmeden akustik bazı kavramları tanımlamaya ve normlarda yeralan büyüklükleri tanımlamaya çalıştık. Akustik esas olarak teorisi oldukça ağır bir konudur. Pratik hesap örneklerine geçmeden önce son olarak sınır eğrilerinden de söz etmek gerekir. Bu eğriler geniş bantlı teknik gürültü analizlerini insan kulağının duyma özelliğine yakın olarak yapabilmek için geliştirilmiş   eğrilerdir.   Bu   eğrilerin en tanınmışları;

NC-Eğrileri (noise-criteria) genellikle Amerika Birleşik Devletle-ri'nde kullanılır.

 NR-Eğrileri (noise-rating) ISO TC-43'e göre (ancak kullanımı hemen hemen terk edilmiştir.) Teorik olan kısmı hemen hemen tamamlamış olduk. Gelecek sayıda pratik hesap örneklerini bu teorik kısımlardan yararlanarak yapmaya çalışacağız

Literatür

1.Handbuch  Der Klimatechnik:  Ver-lag C.F. Müller Karlsruhe.

2.DİN  45635   Teil   1:   Gerauschmes-sung an Maschienen  1984.

4.  Schreiber:  Akustik  im Grossraum-

büro HLH 22 (1971) Nr.l

4.  LARMBEKAMPFUNG:   Antoran-

kolektiv    Verlag   Tribüne    Berlin

(1979).

Atıf İMARET

Aldağ Soğutma Sanayi A.Ş.