Konforlu Bir Yaşama Doğru
Prof. Peter O. Hanger (Danimarka Teknik Üniversitesi) bu konuyla ilgili olarak "Eğer binayı kullananlar, havanın taze olmadığından küf koktuğundan ve yaşanmaz olduğundan şikayetçi iseler, onlara inanmak zorundayız. Odanın hava şartları, kullananların isteklerine cevap vermek durumundadır. Sadece onlar havanın ne kadar iyi veya kötü olduğuna karar verebilirler. Bizler, kimya mühendisleri, fizikçiler, hijyenistler ve mühendisler yaşanmaz oda hava şartlarının kimyasal ya da fiziksel sebeplerini bula-mıyorsak, işte o bizim sorunumuzdur" tesbitini yapmıştır. İYİ YAPIM KARŞITI "HASTA BİNA SENDROMU" İnşa edilmiş binaların amacı insanları dış ortam etkilerinden (Güneş, rüzgar, yağmur, soğuk ve gürültü) korumak ve onlara kabul edilebilir çalışma ve yaşama şartları sağlamak olmalıdır. Aynı zamanda ortamda mevcut aydınlatma ve bilgisayar gibi teknolojik aygıtların ürettiği ısı ile de uğraşmak zorundayız. Binalarda mevcut tesisat ve ekipmanların birçoğu hava kirliliğine sebep olmaktadır ve gözden uzak tutmamız gereken diğer bir gerçek de insanların ısı ve koku ürettikleridir. Havalandırma ve Klima mühendislerinin görevi, bütün bu şartlara rağmen hava kalitesini yükseltmek ve ısıl konforu temin etmektir. Hepimizin çok iyi bildiği gibi kötü klima sistemine sahip binalar genel sağlık yapısını bozmaktadır. Binayı kullananlar, yorgunluktan, ba-şağrısından, konsantrasyon bozukluğundan, yüzde kızarıklardan, gözde tahrişten ve boyun ağrılarından şikayetçi iseler, konu "Hasta Bina Send-romu"dur.
UYGUN ODA HAVASI İyi bir yatırım yapılan birçok araştırmada, ortam hava şartlarının, çalışanların zihni ve fiziki verimleri üzerinde ve iş kazalarının sıklığında önemli etkisi olduğu sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak iyi bir ortam havası için yatırım yapmaya değer olduğu aşağıdaki örnekte gösterilmiştir. YETERSİZ ORTAM KLİMASININ MALİYETİ NEDİR? Konu: Yetersiz oda şartlarının sonuç maliyetlerini belirlemek için yapılan değerlendirme.
Örnek: 100 kişinin çalıştığı yetersiz hava klimasının bulunduğu binada, sıcaklık yıl içinde aşağıda gösterildiği gibi değişmektedir.
Geçerli formül: K = e/100 . n/N . L K: Uygun olmayan ortam şartlarının maliyeti (İsviçre Frankı (CHF)) e: Yüzde olarak kaybolan çalışma verimi
n: Düşük çalışma verimi ile çalışan gün sayısı
N: Bir yılda çalışılan toplam gün sayısı (200)
L: Yıllık toplam ücret (50000; CHF) Yukarıdaki şekilde verilen sıcaklık değişiminin sonucu olan giderler.
Sıcaklık n e k
t>27°C 15 %25 937
26°C < t < 27°C 20 %20 1000
22°C < t < 26° C 95 %5 250
Toplam 2187
Kişi/yıl olarak kaybolan 2000 CHF, veya toplam işletme için 200.000.-CHF/yıl değeri elde edilmiştir. Bu, toplam ücretin %4'üne karşılıktır. Oda sıcaklığının bir fonksiyonu olarak çalışma verimi sürekli olarak incelenmektedir. Şekil 2'de en yüksek verimin 22°C de elde edildiği gösterilmektedir (David. P.Wyon, 1986) Daha yüksek ve daha düşük sıcaklıklarda insanların çalışma verimi önemli düşme göstermektedir.
ÇEVRE BİLİMİ (EKOLOJİ) VE KONFOR
Bina içinde iyi ortam şartlarını çevreyi etkilemeden sağlamak mümkün değildir. Klima sisteminin ç ıası sonucunda çevreye, egzost ?ası, atık su, atık ısı ve gürültü yayılır. Binayı kullanacak olanların sağlıklı ve iyi bir sistem için talepleri; binanın ve tesisatlarının tasarımı ile yapımında kullanılacak malzeme ve alınıp kullanılarak atılacak işletme malzemelerinin seçimini etkilemektedir. İyi yapım ile Çevre Bilimi (Ekoloji) arasında ilişkileri anlayabilmek ve inceleyebilmek için modern yöntemler kullanılmaktadır. Birçok farklı şeylerin yanında, bu yöntemler karşılıklı görüşmeleri, gaz ölçümlerinin takibini, su-hava incelemelerini, nü-merlik simülasyonları zorunlu bulmaktadır (Şekil 3). Bilgisayar yardımı ile yapılan simülasyonlar oda içinde hava hızı ve sıcaklık dağılımının tesbitini laboratuvar şartlarına yakın hassasiyetle yapabilmektedirler.
Sonuçların değerlendirilmesi ile kaynaklar optimum şekilde kullanılarak ve çevre daha az kirletilerek binayı ku"anacak olanların konfor talebini 1 ayacak tebdirler alınabilir. Bir örnek yardımı ile kullanıma hazır olanakların tanıtılmasına çalışılmıştır.
TEKNİK İLERLEMELER
Binalarda iyi konfor şartları ve sağlık koşullarının bozulması ile Enerji tasarruf tebdirlerinin arasında ters orantılı bir ilişki olduğu araştırmalarda ortaya çıkmaktadır. Örneğin, düşük sayıda hava değişimi enerji tasarrufu için gerekli iken hava kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. ABD'de 529 binada yapılan araştırmada Hasta Bina Sendromu'nun en önemli nedeni "düşük sayıda hava değişimi" olarak belirlenmiştir. Bundan sonraki gelişmeler enerji tasarruf tedbirlerinin yanı sıra bina içi ortam havasının iyileştirilmesi yönünde ol-ı *ur. îş yeri klima sistemleri için e ve ekonomik sistemler genel kabul görmektedir.
SULLER INFRA
böyle sistemleri geliştirmiş ve değişik şekilde uygulamıştır. Laboratuarlarda yapılan çok sayıda testler ve uluslararası tecrübe, müşterilerinin faydasına sunulmaktadır. Yüksek teknik standardlardaki yeni klima yöntemleri endüstriyel tesislerde de uygulanmaya başlanmıştır. Bu konuda önemli yöntemler arasında ısı kontrollü havalandırma, aktif emme sistemleri ve mikro iklimlendirme sayılabilir. Bu yöntemlerin avantajları olarak daha düşük ilk yatırım gideri, daha yüksek verim ve en düşük düzeyde enerji sarfı sıralanabilir. Bunlar laboratuarlarımızda test edilmiş veya modern nümerik yöntemlerin uygulanması ile incelenmiştir. Bina servisindeki sistemler daha hijyenik olmalı ve daha az enerji kullanılmalıdır. Sulzer Infra tarafından yapılan tesisat yenilemelerinde, su içindeki mikrop sayısı tam sağlıklı bir düzeye hava yıkayıcıların iki ayda bir yerine her hafta temizlenmesi ile temin edilmiştir. Burada amaç, kont-rolların sıklaştırılması ve hijyenik sökülebilir sistemlerin (hava filtreleri, enerji geri kazanım elemanları, rutu-betlendiriciler) iyileştirilmesi ya da değiştirilmesidir. İyi hazırlanmış servis anlayışı ile sağlıklı ve hijyenik ortamın bina servislerinde temin edilmesi garanti edilebilmektedir.
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ
Müşterilerin dinlenmesi ve müşteri talebinin birlikte belirlenmesi, sağlam çözüm önerilerinin temelini oluşturmaktadır. Bu yöntemle hazırlanmış istekler listesinden hareketle, müşterilere daha uygun hizmetler teklif edilebilmektedir. Örnek olarak, bakım ve servis hizmeti, yenileme ya da tesisin işletilmesi gösterilebilir.
EĞİTİM
Müşteri personelinin eğitimi, Sulzer Infra'nın sunmuş olduğu çok çeşitli hizmetlerden biridir. Bina işletmecileri için bina tesisatları ile ilgili servis hizmetleri semineri büyük ilgi görmüştür. BAKIM
Bina servislerinin emniyetli bir şekilde çalışması ve her an ihtiyaca cevap verir durumda olması için genel olarak bakımlı olması şarttır. Kirlenme, aşınma, korozyon ve enerji tüketiminin azaltılması ve cihazların değerini koruması programlı ve sürekli bakımla sağlanabilir. Doğru tasarlanmış ve iyi yapılmış klima sistemlerine uygun bakım hizmetleri verilmediği takdirde kısa sürede özelliklerini kaybetmeye ve giderek bina içinde yaşayanların sağlıklarına zarar vermeye başlayacaktır. YENİLEŞTİRME Bina tesisatı çalışma ömrünü doldur-muşsa veya bina tesisatın tasarlandığı ve yapıldığı şartlardan farklı amaçlar için kullanılıyorsa, yenileştirme önerisi verilmektedir. Servis kavramı olan "Econos", yenileştirme içinde de uygulanabilmektedir. Bu kavram bir çok durumda başarıyla uygulanmıştır. "Econos" aşamaları:
- Müşteri ile yapılan toplantılarda problemin analiz edilmesi
- Bina ve tesisatta çalışır halde yapılacak ölçümler için esasların belirlenmesi.
- Ölçümlerin verimliliği ve değerlendirilmesi
- İnceleme, problemin teşhisi ve geliştirme önerilerinin formüle edilmesi.
- Önerilerin uygulanması ve daha sonra yapılan ölçümlerle işletme şartlarının takip edilmesi.
KONFOR DANIŞMANLIĞI
Konfor danışmanlığı oldukça yeni bir hizmettir. Meslek içi tam bilgi ve tecrübe birikimine sahip olmak şartı vardır, bu nedenle birkaç firma tarafından yapılabilmektedir. Bu konuyla ilgili Sulzer Infra'nın sunduğu hizmet konuları:
- Sulzer Infra laboratuarlarında, binaların konfor ve enerji durumu incelenmekte ve en uygun hali (optimum) belirlenmektedir. Buna "Toplam Konfor Yönetimi," (TKY) adı verilmektedir. Toplam Konfor Yönetimi, ölçümler-hesaplama-değerlen-dirme-müşterilerle görüşmeleri içine alan danışmanlık hizmetidir. Bilgi akışı modern haberleşme sistemleri yoluyla yapılmaktadır.
- Sulzer Energy Consulting Inc. simi-lasyon yolu ile binaların enerji kullanım durumlarını incelemekte ve bina işletmesi için önerilerde bulunmaktadır.
ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME
Birçok ülkede sağlık ve iyi yapım kavramları ile ilgili bilgilerin derinleştirilmesi için geliştirme programları uygulanmaktadır. Sulzer Infra, geçmişte bu tür birçok programda etkili rol üstlenmiştir. "Bina için ortam havası kalite Denetleme prosedürü" bir Avrupa Araştırma programı içinde test edilmektedir. Burada amaç ortam hava kalitesini daha hassas şekilde tesbit etmek ve istenilen hedefe yönlendirmektir. Bunlara ilave olarak, Sulzer Infra birçok geliştirme projesini kendi içinde yürütmektedir. Sulzer Innotec kaynakları da bu projelerde kullanılmaktadır. Çevre incelemeleri için geliştirilen ortak kavramlar buna örnek olarak verilebilir. Özel önemi olduğu için, Lejyoner bakterilerin hızlı teşhisi yöntemi en iyi örnektir. Sulzer Infra Geliştirme ve Test Programının amacı binalarda yaşayanların iyi yapım şartlarını geliştirmek ve konfor standardlarını yükseltmekfii
Dr. Peter Kofoed, Sulzer Infra Çeviren: Coşkun MANÇUHAN
