Can Güvenliği Damperleri Hakkındaki Sorularınızın Cevapları

18 Kasım 2023

AMCA üye şirketlerinden damper uzmanları, müşteriler tarafından en sık sorulan damper uygulama, kurulum ve bakım sorularına verdikleri yanıtları bu makalede cevaplamaktadırlar.

Toplu olarak can güvenliği damperleri olarak da adlandırılan yangın, duman ve yangın/duman kombinasyonu damperleri ticari ve endüstriyel binalardaki aktif ve pasif yangından korunma sistemlerinin ayrılmaz bir parçasıdır ve yangın durumunda alevlerin ve/veya dumanın basınçlandırılması ve sınırlandırılmasına yardımcı olarak yangınla mücadelede önemli bir rol oynarlar. Biz üreticiler olarak, genellikle bina sahipleri, sistem tasarımcıları, yükleniciler ve denetçiler tarafından can güvenliği damperlerinin uygulanması, kurulumu ve bakımıyla ilgili sorular alırız. Bu cihazların kritik doğası göz önüne alındığında, en sık sorulan sorulara verdiğimiz yanıtları paylaşma ihtiyacı hissettik.

Yaşam güvenliği damperleri (fotoğraf Greenheck tarafından sağlanmıştır), yangın sırasında alevlerin ve/veya dumanın yayılmasını önleyerek bina sakinlerinin tahliyesini kolaylaştırmaktadır.

Uygulama

Statik ve dinamik yangına dayanıklı damperler arasındaki fark nedir? Statik yangına dayanıklı damperler, bir yangın sırasında kapanmayı amaçlayan HVAC sistemlerine monte edilir. Bir duman dedektörü, alarm veya yerel sıcaklık artışı tarafından tetiklenirler ve yangın algılandığında otomatik olarak kapanarak kanallardan hava geçişini engellemek üzere tasarlanmışlardır. Dinamik yangına dayanıklı damperler ise bir yangın sırasında çalışır durumda kalmayı amaçlayan HVAC sistemlerinde kullanılır. Hava akışı ve statik basınç altında çalışacak şekilde tasarlanmışlardır ve sıcaklık belirli bir eşiğe ulaştığında kapanırlar.

Hangi durumlarda 1.5 saatlik, hangi durumlarda 3 saatlik yangına dayanımlı yangın damperi kullanmalıyım? NFPA (Ulusal Yangından Koruma Derneği) 90A, Klima ve Havalandırma Sistemlerinin Kurulumu Standardı bariyerlerdeki 3 saatten az penetrasyonların 1.5 saatlik yangın veya yangın/duman kombinasyonu damperi ile korunması gerektiğini belirtmektedir. Bariyerlerdeki 3 saat veya üstü penetrasyonlar ise 3 saatlik yangın veya yangın/duman kombinasyon damperleri ile korunmalıdır.
When do I use a 1.5-hour fire damper, and when do I use a 3-hour fire damper? NFPA (National Fire Protection Association) 90A, Standard for the Installation of Air-Conditioning and Ventilating Systems, states penetrations in barriers rated for less than 3 hours must be protected with fire or combination fire/smoke dampers rated for 1.5 hours. Penetrations in barriers rated for 3 hours or more must be protected with fire or combination fire/smoke dampers rated for 3 hours.

Yangına dayanıklı duvarda bulunan yangın damperi penetrasyonu çerçevelenmeli midir? Evet. Tüm metal ve ahşap çerçeveli yangına dayanıklı duvarlarda, bir yangın damperi veya yangın/duman kombinasyon damperi kurulacak açıklıklar için çerçeveleme koşulları bulunmaktadır (Fotoğraf A). Damperlerle birlikte gönderilen veya genellikle online olarak bulunan ve detaylar için link veren üretici kurulum talimatları, standart çerçeveleme detaylarını içermektedir.

Fotoğraf A. Yangına dayanıklı duvardaki bir açıklığın çerçevelenmesi.
Hangi tür ısıya duyarlı cihazı kullanmalıyım, eriyebilir bağlantı mı yoksa termostat mı? Eriyebilir bağlantılar genellikle perde tipi ve çok kanatlı yangın damperlerinde bulunurken, termostatlar genellikle yangın/duman kombinasyon damperlerinde bulunurlar.

Tek kullanımlık cihazlar olan eriyebilir bağlantılar, bir araya lehimlenmiş iki metal şeritten oluşurlar (Fotoğraf B). Lehim belirli bir sıcaklığa (genellikle 165°F [74°C] veya 212°F [100°C]) ulaştığında erir ve iki metal şerit ayrılır ve böylece damper kapanır.

Termostat (Fotoğraf C), belirli bir hava sıcaklığına (genellikle 165°F [74°C], 212°F [100°C], 250°F [121°C] veya 350°F [177°C]) ulaşıldığında elektrikli damper aktuatörünün gücünü kesmek için tasarlanmış iki metalli termal bir disktir. Birçok termostat, damper incelenip hasar görülmediğinde sahada yeniden ayarlanabilir.

Bina yönetmelikleri yangın, duman ve yangın/duman kombinasyon damperlerinin nasıl kurulacağını açıklar mı? Model yönetmelikler, üretici kurulum talimatlarına ve damper listelerine atıfta bulunur. Birçok üreticinin kurulum talimatları benzer olsa da, ne kadar küçük olursa olsun farklar önemli olabilir. Bu nedenle, kurulacak spesifik damperin talimatlarını gözden geçirmeniz önemlidir.

İhtiyaç duyduğum duman damperinin kaçak sınıflandırılması, Sınıf I’mi yoksa Sınıf II’mi olması gerektiğini nasıl bilirim? Kaçak gereklilikleri için yerel yönetmeliklere başvurunuz. Yerel yönetmelikleriniz uygulama için minimum bir kaçak değeri belirtmiyorsa, o zaman ulusal yönetmeliklere bakınız.

Çoğu uygulama için Sınıf II minimum kaçak derecesi gereklidir. Sınıf II kaçak, bir damperin 4.0 in. wg (102 l/s/m2 at 1.0 kPa) basınçta her bir ft2 başına 20 cfm'den az hava sızdırdığının test edildiği ve onaylandığı anlamına gelir.

Hastane, okul ve merdiven boşluğu gibi uygulamalar için Sınıf I kaçak derecesi gereklidir. Sınıf I kaçak, bir damperin 4.0 in. wg (40 l/s/m2 at 1.0 kPa) basınçta her bir ft2 başına 8 cfm'den az hava sızdırdığının test edildiği ve onaylandığı anlamına gelir.

Eğer bir kaçak sınıflandırılması belirtilmemişse, tasarımcı yangın sırasında bir penetrasyonun ne kadar sıkı bir şekilde sızdırmazlığının sağlanması gerektiğini belirlemelidir.

Tasarım/Kurulum/Kontroller

Eski bir pnömatik aktüatörü yeni bir elektrikli modelle nasıl değiştirirsiniz? Damperin kontrol milini bulun. Eğer pnömatik aktüatör harici olarak monte edilmişse (Fotoğraf D), en basit çözüm doğrudan bağlantılı, yangın/dumana dayanıklı modern bir elektrikli aktüatör olacaktır. Mevcut pnömatik aktüatörü ve onu kontrol miline bağlayan tüm bağlantıları çıkartın. Ardından, uygun boyutlu, doğrudan tahrikli, yangın/dumana dayanıklı bir elektrikli aktüatörü tahrik milinin üzerine yerleştirin. Eğer mevcut montaj braketi, elektrikli aktüatörün dönmesini önleyen kayışı desteklemek için yeterince uzun değilse, yeni bir montaj braketi gerekecektir. Elektrikli aktüatörün, damperi doğru şekilde açması ve güç kaybı durumunda yay kuvveti vasıtasıyla kapatabilmesi için doğru bir şekilde konumlandırıldığından emin olun.

Eğer eski bir pnömatik aktüatör dahili olarak monte edilmişse veya bir bağlantı sistemi aracılığıyla bağlanmışsa, muhtemelen yeni bir bağlantı ve/veya montaj plakasına ihtiyaç duyulacaktır. Damperi kapatmak için kullanılan herhangi bir negatör yayın çıkarılması ve/veya değiştirilmesi gerekecektir. Bir rakor, krank kol ve rodun kulşlanıldığı durumlarda, dahili bir krank kol ve montaj braketi ile tedarik edilen yeni bir elektrikli aktüatör gerekli olacaktır.

Yeni elektrikli aktüatör (ve gerekiyorsa, bağlantılar) yerine yerleştirildiğinde, el ile damperi açın ve ardından aktüatörü güçle açın. Hem damper hem de aktüatör tamamen açık olduğunda, aktüatörü tahrik miline bağlayın. Sonra, damperi besleyen gücü kesin ve damperin tamamen kapandığını kontrol edin. Son olarak, doğru çalıştığına emin olmak için damperi elektrikle aç-kapat yapın.

Genellikle bir pnömatik aktüatörü bir elektrikli aktüatörle değiştirmek kolaydır. Ancak, vakaların yaklaşık %10'unda bazı inceleme ve modifikasyonlar gerekebilir. Damper üreticisi ile iletişim, damper modeli ve boyutu için tork gereksinimlerinin, hava akışı koşullarının ve aktüatör konumunun karşılandığından emin olmak için önemlidir.

Elektro-pnömatik (E/P) anahtarların genellikle bir röle ile değiştirilmesi gereklidir. Hava valfleri (Şekil 1), yeni elektrikli termostat tipi ısıya duyarlı cihazlar gerektirir. Eriyebilir bağlantılar ve mil yayları genellikle korunabilir ve herhangi bir değişiklik gerektirmez.

Bir aktüatörün değiştirilmesi, bir damperin UL 555S, Duman Damperleri, sertifikasyonunu etkiler mi? Aktüatörün saha değişimi, UL 555S sertifikasyonu kapsamı dışındadır. UL, bunun, damper üreticisinin normal saha bakım programına uygun olarak yapılmasını önerir. Yani, bir aktüatör değişikliğinin yeterli olup olmadığını yerel yetkili makam belirlemektedir. Bina sahibinin masrafları üstlenmesiyle, UL temsilcisi iş sahasını ziyaret edebilir ve denetleyebilir.

Pnömatik aktüatörümdeki '8-13 psi' ne anlama geliyor? Bu, aktüatör milinin bir yüke sahip olmadan tamamen hareket etmesi için gereken hava basıncıdır (psi). Başka bir deyişle, milin hareket etmeye başlaması için 8 psi gereklidir ve damperi ile bağlantısı olmadan tamamen uzanabilmesi için 13 psi gereklidir. Aynı şekilde, 8-13 psi bir yay, damperi kapatmak için gereken kuvveti üretir. Farklı bir psi aralığına sahip bir yay, daha fazla veya daha az tork üretmek için kullanılabilir.

FOTOĞRAF B.Eriyebilir bağlantılar.

FOTOĞRAF C. Sıfırlama düğmesi olan termostat bağlantı kutusu.

FOTOĞRAF D. Tipik bir harici aktüatör montajı. Elektrikli aktüatör doğrudan damper miline bağlanmışken, eski montaj plakası dönmemesini sağlayan bir anti-rotasyon kayışı olarak görev yapar.

ŞEKİL 1.Eriyebilir bağlantılı pnömatik hava valfi.

Inside Duct : Kanal İçi
Outside Duct : Kanal Dışı
Fusible Link : Eriyebilir Bağlantı
Air Supply : Hava Beslemesi
Air to Actuator : Aktuatöre Giden Hava

Saha koşullarında bir aktüatörü 24 V'den 120 V'ye değiştirebilir miyim? Evet. Bir aktüatörün sahadaki herhangi bir değişikliği, damper üreticisinin yönergelerine uygun olarak ve yerel yetkili makam veya damper üreticisi tarafından gözden geçirilerek yapılmalıdır. Bunun UL (Undewriters Laboratory) sertifikasyon onayının kapsamı dışında olduğu unutulmamalıdır.

Eğer yangın, duman veya yangın/duman kombinasyon damperindeki aktüatör artık çalışmıyorsa ne yapmalıyım? NFPA 80, Yangın Kapıları ve Diğer Açıklık Koruyucuları Standardı ve NFPA 105, Duman Kapı Montajları ve Diğer Açıklık Koruyucuları Standardı, çalışmayan bir damperin en kısa sürede tamir edilmesini gerektirir. Çalışmayan aktüatörler, damper üreticisinin yönergelerine göre değiştirilmelidir. Çalışmayan bir aktüatör için doğrudan bir yedek bulunmuyorsa, damper üreticisi veya aktüatör üreticisi ile iletişime geçilmesi gerekmektedir.
Yangın, duman veya yangın/duman kombinasyon damperi, bir aktüatör olmadan sevk edilebilir mi? UL 555, Yangın Damperleri, ve UL 555S, duman ve yangın/duman kombinasyon damperlerinin doğru montajı ve uygun çalışmasının sağlanması için fabrika tarafından sağlanan aktüatörlerle birlikte tedarik edilmesini gerektirir. Eğer bir yangın damperi, aktüatör gerektiren ısıya duyarlı bir cihaz içeriyorsa, o da fabrika tarafından montajlanmış bir aktüatörle birlikte tedarik edilmelidir.

Yangın damperi bir duvardan veya zeminde ne kadar uzakta olabilir? Standart bir 1.5 saatlik veya 3 saatlik yangına dayanıklı; yangın veya yangın/duman kombinasyonlu damper, kanatlarının kapalı pozisyondaki ekseni, bir duvarın veya zeminin düzlemi dahilinde kurulmalıdır. Bununla birlikte, bazı üreticiler, kanatlar kapalı pozisyondayken duvarın veya zeminin düzlemi dışında kurulabilecek damperler üretmişlerdir. Maksimum mesafe üreticiye göre değişebilir. Duvar/zemin dışındaki uygulamalar için damperler genellikle fabrikadan sipariş edilmeli ve kurulum için özel aksesuarlar gerektirebilmektedir.

Bir duvar veya zemindeki yangın veya yangın/duman damperi için açıklık ne kadar büyük olmalıdır? Standart açıklık, damperin yüksekliği ve genişliği ft başına 1/8 inç (3.2 mm) kadar daha büyük olmalıdır. Damper üreticilerinin daha büyük açıklıklara olanak sağlayan alternatif talimatları da bulunmaktadır.

Montaj köşebentleri sahada temin edilebilir mi? Montaj köşebentleri (Fotoğraf E), sahada veya fabrikada temin edilebilir. Detaylar için damper üreticisinin montaj talimatlarına başvurulmalıdır.

Montaj köşebentlerinin minimum boyutu ve kalınlığı nedir? Minimum boyut ve kalınlık üreticiye göre değişebilir. Genellikle minimum boyut 1.5 inç x 1.5 inç (38 mm x 38 mm) olarak kabul edilir. 36 inç (914 mm) genişliğe ve 24 inç (610 mm) yüksekliğe kadar olan damperler için minimum kalınlık 16 gauge’dir. Daha büyük damperler için minimum kalınlık ise 14 gauge’dir.

İki taraflı montaj köşebentlerine alternatif olarak tek taraflı montaj köşebentleri ne zaman kullanılır? Tek taraflı montaj köşebentleri, yangına dayanıklı bir duvarın bir tarafına erişimin zor veya imkânsız olduğunda kullanılır.

Tek taraflı montaj köşebenti, iki taraflı montaj köşebentinden daha mı iyi? Hem tek taraflı hem de iki taraflı montaj köşebentleri UL tarafından test edilir ve onaylanır. Tek taraflı montaj köşebentlerini kurmak genellikle daha ekonomik olabilir, ancak genellikle boyut açısından daha çok kısıtlamaya sahiptirler ve bu kısıtlamalar üreticiye göre değişmektedir.

FOTOĞRAF E. Montaj köşebentleri.

Tek taraflı montaj köşebentleri duvara/zemine ve damper üzerine monte edilirken, çift taraflı montaj köşebentleri sadece bir dempere montajlanabilir.

Montaj köşebentleri bir duvara veya zemine ne kadar düz monte edilmelidir? Montaj köşebentleri bir duvara veya zemine düz olarak monte edilmelidir. Eğer bir açıklık düz montaja izin vermiyorsa, yerel yetkililere danışılmalıdır. Genellikle 1/8 inç (3.2 mm)'e kadar olan boşluklar kabul edilebilir olmaktadır.

Eğer eski bir tuğla duvara sahipsem ve montaj köşebentleri düz oturmuyorsa ne yapmalıyım? Montaj köşebentinin üst kısmını duvara yapıştırmak için sızdırmazlık malzemesi veya yangın önleyici malzeme kullanılabilir. Onaylı sızdırmazlık malzemeleri veya yangın önleyici malzemeler için üreticinin montaj talimatlarına başvurunuz.

Montaj köşebentlerinin sızdırmazlığını sağlamam gerekir mi? Montaj köşebentlerini bir duvara veya zemine uygularken sızdırmazlığını sağlamak ne ulusal yönetmelikler ne de yangın damperi onayı için gereklidir. Ancak yerel yönetmelikler sızdırmazlık gerektiriyorsa, onaylı sızdırmazlık malzemeleri veya yangın önleyici malzeme için damper üreticisinin montaj talimatlarına başvurunuz.
Bir montaj köşebentinin ve bir damperin arasında ne kadar boşluk bırakılabilir? Bir montaj köşebenti, bir damper koluna/çerçevesine düz oturmalıdır. Genellikle 1/8 inç (3.2 mm)'den fazla bir boşluk kabul edilebilir değildir.

Standartlar ve Listeleme

Damperimin sınıflandırılması projeyle uyumlu ve güncel mi, nasıl anlarım? UL gerekliliklerine göre, damper açılıp kapandığı maksimum onaylanmış statik basınç ve hava akışını gösteren bir etiket taşımalıdır. Ayrıca UL'nin UL Product iQ web sitesinde arama yapabilirsiniz. UL 555S için minimum hava akışı ve statik basınç değeri 250°F (121°C) sıcaklıkta 2.000 fpm (10,2 m/s) ve 4.0 in. wg (1 kPa) olmalıdır.

İnceleme ve Test Etme

Yangın damperi (yalnızca aktüatör tahrikli), duman damperi, yangın/duman kombinasyonlu damperlerindeki yardımcı anahtarları ve aktüatörleri nasıl test ederiz? Anahtar grubunun herhangi bir şeye bağlı olmadığından emin olun. Damper kapalıyken, kapalı kabloları belirlemek için anahtarlar arasındaki sürekliliği kontrol edin. Ardından, damperi açmak için güç verin ve diğer kablo seti üzerinde sürekliliği kontrol edin. En yaygın olarak kullanılan damper kablo bağlantısı Şekil 2'de gösterilmiştir.

Yangın, duman ve yangın/duman damplerini uzaktan nasıl test ederiz? Üreticiler, kilitli anahtarlar, anlık anahtarlar ve seçici anahtarlar gibi birçok farklı panel yapılandırmaları sunmaktadırlar. Tümü Şekil 3'te gösterilen aynı konsepti kullanır.

Bir damper açıkken, test panelinde yeşil bir ışık veya ışık yayan diyot (LED) yanar. Test anahtarını etkinleştirmek aktüatöre gücü keser ve bu nedenle damperi kapatır. Damper kapandığında, yeşil ışık veya LED sönmeli ve kırmızı bir ışık veya LED yanmalıdır. Test anahtarını devre dışı bırakmak gücü geri getirecektir ve yeşil ışık veya LED tekrar yanmalıdır. Sonrasında test işlemi tamamlanmış olur. Kurulumdan sonra, kabloların ve anahtarların doğru ve işlevsel olduğundan emin olmak için damper kanat pozisyonu görsel olarak kontrol edilmelidir.

Ayrıca, yangın alarmı veya bina otomasyon sistemi modülü, uzaktan test panelinin yerini alabilir ve testi merkezi bir kontrol panelinden yapmanıza olanak tanıyabilir (Şekil 4).

Sonuç

Bir bina yangını durumunda alevin ve dumanın yayılmasını önlemek amacıyla kullanılan can güvenliği damperleri, insanların ve mülkün korunmasında kritik bir rol oynar. Bu kadar büyük bir öneme sahip olduğu göz önüne alındığında, bina profesyonellerinin cihazların uygulama, kurulum ve bakımının ayrıntılarına dikkat etmeleri ve bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmaları son derece önemlidir.

Şekil 2. Yaygın damper kablolama şeması

Smoke detector: Duman dedektörü
Switch made when damper is open: Damper açıkken anahtar
Switch made when damper is closed: Damper kapalıyken anahtar
Actuator : Aktuatör
Power: Güç
To alarm system: Alarm sistemine
Damper : Damper

Şekil 3. Test paneli ve yangın/duman damperi kombinasyonu

Test Panel : Test Paneli
Damper Closed : Damper Kapalı
Damper Open : Damper Açık
Open/Closed : Açık/Kapalı
Switches : Anahtarlar
Primary heat reponsive device: Birincil ısıya duyarlı cihaz
Smoke detector or relay contact : Duman dedektörü veya röle bağlantısı
Fire/smoke damper : Yangın/duman damperi
Actuator : Aktuatör